0
Paano nabago ang pandarayuhan ng mga aryan ang pamumuhay ng mga naunang nanirahan sa India?
Wiki User
∙ 6y ago
Nagtatanong din ako Lol
Anonymous
Add your answer:
Earn +20 pts
Paano nabago bago ang salapi sa pilipinas?
pera
Paano nabago ng teknolohiya ang buhay natin?
dahiL sa biLat
Ano ang nabago sa aking pananaw tungkol sa kalayaan?
ang nabago sa akin ay maging mabuti na tao, tumulong sa mga nahihirapang sa gawain nila at malaya kong gawin ang mabuting gawain na walang napigil.
Sino si St. Paul noon na nabago ng bibliya?
Please ask your question in English and not Filipino.
Paano nabago ang Timog at Kanlurang Asya sa iba't-ibang aspeto?
nabago ito sa pamamagitan ng pagtulong-tulong ng mga mamamayan at pagkakaisa nila at dahil na rin sa mga mananakop na nagpa impluwensiya sa mga asyano na gawin ang dapat at tamang gawin sa buhay at Nagbago ito dahil ito ay napaunlad o umunlad
What does the Tagalog sentence siguro nagbago na ung isip niya haizt mean in English please?
siguro nabago na ung isip niya "maybe he/she (might of) changed his/her mind"
Mabuti ba o masama ang naging epekto ng unang yugto ng kolonisasyon at imperyalismo?
May naging mabuti at may naging masama... mabuti siya dahil ito ang nakamit natin ngayon, marami tayong naipakitang katapangan at pagmamahal sa bansa, mayroong nahirang na mga bayani Masama siya dahil ang original na kultura natin ay nabago, o napunan ng bago, maraming namatay, maraming taong inialay ang buhay para sa bansa Hindi sa akin ang sagot na to pero sana makatulong
History of mamatid?
KASAYSAYAN NG BARANGAY MAMATID Noong unang panahon ang bahayan dito sa aming Barangay ay patid-patid, ibig sabihin ay mangilan-ngilan lamang ang bahayan at magkakalayo pa, kaya't tinawag itong patid-patid. Isang araw ay may dumating na paring Kastila sa parokya at itinanong kung anong ngalan ng lugar na ito. Isang matanda na taga roon ang sumagot at sinabi niya itong lugar na ito ay tinatawag na patid-patid. Palibhasa'y ang kausap ng matanda ay isang kastila, ang pagkakaintindi sa kanyang sinabi na patid-patid ay MAMATID, at simula noon ay tinawag na itong Nayon ng Mamatid. Ang Parokya ng San Vicente Ferrer ay nagkaroon ng paring kastila. At Ayon sa mga matatanda ang santo ni San Vicente Ferrer ay para sa kanila ay maraming milagro ang nangyari at para sa kanila ito ay sadyang makasaysayan. Na sa paniniwala ng mga mamamayan ay dahil kay San Vicente Ferrer ang lahat ng mga milagro na nagaganap sa kanilang lugar, at nagmula na rin sa mga nakakatanda na namatay siya noong April 5, 1419. Ang ikinabubuhay ng mga tao ay pagsasaka at pangingisda sa Laguna De Bay. Walang kalsada, kung di daang kariton lamang. Mahirap ang buhay noong araw. Ang mga tao ay naglalakad papuntang ibang bayan. Sa bayan ng Calamba namimili at doon na rin nagsipag-aral ang mga kabataan. Hanggang sa dumating ang panahon na dumami ng bahay at nabago ang kabuhayan ng mga mamamayan, nagkaroon ng sariling primary school hanggang ito ay naging elementarya, at karamihan sa mga bata ay dito na pumasok. Nagkaroon ng elektrisidad sa pamamagitan ng Cortez. Ang mga nakakaangat sa buhay ay nagkaroon ng radio na nagsisilbing libangan. Nagkaroon ng rough-road na siyang main road sa ngayon. Itinayo ang San Vicente Ferrer Academy na pag-aari ng simbahan at dito nagsipag-aral sa mataas na baitang (High School). Nagkaroon ng jeep at tricycle, na siyang pumalit sa karitela na siyang uri ng sasakyan noon. Ang pagluwas ng mga produkto o ani sa bukid ay naging maginhawa para sa mga magsasaka at mangangalakal.
Ano ang kinahuhumalingan ng mga kabataan sa ngayon?
Noon, ngayon, ano nga ba ang pinagkaiba? Anu-ano nga ba ang nabago ng panahon? Mula sa teknolohiya hanggang sa mga tao lalo na sa kabataan. Sino nga ba ang magwawagi sa bawat umaasa? Balikan at sariwain ang isipan patungong panahon ng noon. Mga kabataan raw noon ay ika nga katipunero't katipunera. Ipinaglalaban ang tama. Ipinagtatanggol ang bansa para sa kalayaan. Mga munting Jose Rizal at mga munting Maria Clara. Sumusunod sa bawat yapak ng kanilang mga iniidolo. Ika nga tama ang winika ni Jose Rizal ang mga kabataan ang siyang pag-aasa ng bayan. Sinisimulan sa bahay ang pagiging tunay na Pilipino. Mano dito, mano doon. Linis dito, linis doon. Aral dito, aral doon. Lban para sa kalayaan, Laban para sa kinabukasan. Waling iniisip kundi mapabuti ang sarili at ang kinalakhang bayan. Handang magpakamatay anu mang mangyari. Respeto, pagmamahal, dangal, prinsipyo, sipag, tapang at tiyaga ni minsa'y di nawala. Maka-Diyos, laging binibigkas mga salita ng Diyos upang tumulong para sa sarili at sa inang bayan. Mula sa noon patungong ngayon sabay-sabay natin siyasatin, mga kabataan mula sa ngayon. Mga kabataan raw ngayon Hindi raw mabasa, ni Hindi mapaliwanag ang nilalaman ng bawat puso't isipan. May nagsasabing waling nagbago, may nagsasabing walangnabago. Nasaan na raw ang mga munting Jose Rizal at mga munting Maria Clara? Tulauyan na bang binura ng tadhana? Sumabay sa ihip ng hangin? Nawala na ba ang pinagiingatang dyamante ng bansa? Nawala ang respeto, nawala ang tiyaga, sipag, angking talino, dignidada, at mas lalo ang pagmamahal sa bayan. Tuluyan nahigop ng makabagong teknolohiya. Nasilaw sa makikislap na pera. Nagsilipana patungong Amerika. Pati pangarap at isipan tuluyang hinila patungong ibang bansa. Hangad kayamanan't salapi na pinahahalagahan ng bawat nilalang. Di na ba inisip ang bayan? Wala na bang natitirang pagmamahal/ pano na ang mga susunod na bata mas iiba nang iiba ang takbo ng pag-iisip? Sinong mamumuno, malulunod ang isipan sa impluwensya ng panahon. Di nais sirain ang reputasyon't paninindigan't isip ng mga bata at matatanda ng ngayon. Nais lang mabago ang pananaw ng bawat bata na susunod sa amin. Base lamang ito sa aking mga maling natatanaw na nais iwasto. Para sa kinabukasan't ligaya ng bawat bata. Ako'y isang batang ngayon naghihimagsik at humihiyaw na tumututol at humihingi ng tulong. Ako'y bagot na bagot, inip na inip sa takbo ng buhay dito sa daigdig. Mas maswerte nga ngayon dahil mas magaan ang buhay pero mas gugustuhin pang tumira sa tahimik na noon. Kayo saan ba kayo, Kabataan noon o ngayon?
Buod ng epikong Maragtas?
MARAGTAS(Ang Kasaysayan ng Sampung Datu ng Borneo)Sinugbuhan, isang pulo sa Panay na ang nakatira ay ang mga Ita, pinamumunuan niDatu Pulpolan. Sa katagalan ng panahon at dahil na rin sa kanyang katandaan upangpamahalaan ang isang pulo, napagpasyahan niya na isalin ang kanyang kapangyarihan sakanyang anak na si Datu Marikudo. Tinataglay ng kanyang anak ang mga katangian ng isangdatu kaya't ito naman ay sinang-ayunan ng lahat. Isang kaugalian nila nabago manungkulanang isang datu, nararapat na siya ay pakasal. Sa dami ng babae na naghahangad sa kanyaang mahirap na si Maniwantiwan ang kanyang pinakasalan.Ang mga Ita sa Sinugbuhan ay nabubuhay sa pamamagitan ng pagtatanim atpangingisda. Ang kanilang paboritong pagkain ay usa, baboy-ramo, butiki, pusa, isda at ibapang pagkain na matatagpuan sa gubat at ilog.Di sila nahihiyang lumakad na walang damit, subalit nang may dumating sa kanila angmga bagay na wala sa kanila, natuto silang magtakip ng katawan, tulad ng dahon balat ngkahoy o hayop. Naiiba ang uri ng pag-aasawa ng mga Ita, ang babae ay dinadala sa bundok atpinatatakbo lamang, kung siya ay aabutan ng lalaki saka lamang sila ikakasal. Ang isangbabae naman na malapit nang magsilang ay dinadala sa bundok na ang tanging nagbabantayay ang lalaki at kung ito ay nataon sa tag-ulan ang lalaki ay nagtatayo ng kubong masisilunganupang sila ay malayo sa panganib. Ang pangalan ng bata ay pinangangalanan ng kahoy namalapit sa pinagsilangan.Sila ay naniniwala na ang sinumang magkasakit sa kanila ay gawa ng masamangespiritu, kaya't upang ang may karamdaman ay gumaling agad, naghahandog sila ng pagkainsa masasamang espiritu. Kasamang ibinabaon sa Itang namatay ang isang bagay namahalaga sa kanila sapagka't lubha daw nag-aalala ang namatay kung ito ay maiiwan. Mayibang paraan sila ng paglilibing, sa loob ng ilang araw, ito'y patayong nakabaon sa lupa nangmay salakot bago ito tabunan ng lupa. Sinasabi rin na ang lupang pinagbaunan ng isang patayay isang mabisang lupang dapat pagtaniman.Ang mga Ita ay magagalang sa bawa't isa. Walang inggitan at ang Datu ang siyanglumulutas ng lahat ng alitan o suliranin ng bawa't isa. Ang sinumang magkasala aypinarurusahan tulad ng pagtatapon sa dagat o pagpapabaon ng buhay.Ang mga nabanggit ang mga uri ng kalinangan, kaugalian ng mga Ita bago dumatingang Sampung Datu buhat sa Borneo, na tumakas kasama ang kanilang mga asawa, mgakatulong at mga ari-arian upang iwasan ang pagmamalupit ni Datu Makatunaw. Ang sampungdatu ay sina:1. Datu Puti2. Datu Sumakwel3. Datu Bangkaya4. Datu Paiburong5. Datu Paduhinogan6. Datu Domongsol7. Datu Lubay8. Datu Dumangsil9. Datu Domalogalog10. Datu BalensuelaGalit at pagkamuhi ang nadama ng mga Ita nang dumaong ang mga Datu sa Panay,subalit sa maayos at makataong pakikipag-usap na ginawa ng mga dayuhan kay DatuMarikudo, sila'y nagkasundo at ang unang lupang natapakan ng dayuhan at napagkasunduanay ibinigay sa pamamagitan ng pagpapalitan. Nagkaroon ng malaking kasaysayan angpangyayaring ito. Ang mga Ita ay naghanda ng pagkain at dahil sa ipinakitang kagandahangloobng mga Ita, hinandugan ng makukulay na kwintas, at mga gamit sa pakikidigma ang mgaIta.Bilang kabayaran sa lugar na napagkasunduan, binigyan ni Datu Puti si Datu Marikudong isang gintong salakot at isang batyang ginto na may timbang na limampung bas-ing. Isinuotni Datu Marikudo ang salakot sa kasayahan.Malandog ang pangalan ng napiling lugar ng mga dayuhan na ayon kay Datu puti, anglaki ay sapat na upang sila ay magtanim para sa kanilang ikabubuhay at malapit sa ilog upangdoon kumuha ng ibang makakain. Umalis si Datu Puti na batid na niyang mabuti ang kalagayanng kanyang mga kasamahan. Bumalik siya sa Borneo sapagka't ayon sa kanya ay kaya naniyang tagalan ang pagmamalupit ni Datu Makatunaw. Pitong Datu ang naiwan sa Panay sapamamahala ni Datu Sumakwel, sina Datu Dumangsil at Datu Balensuela ay nagpunta namansa Luzon.Si Datu Sumakwel ay isang matalino at mabagsik na Datu. Ang sinumang nagkasala aypinarurusahan, pinuputol ang kamay ng sinumang magnakaw at ang mga tamad ay pinagbibilina isang alipin o kaya'y pinagagawa sa ibang lupa. Masasabi ring ang mga dayuhan aymagagalang at mapagmahal. Bulalakaw ang pangalan ng kanilang diyos na matatagpuan saBundok ng Madyas.Ang kanilang pag-aasawa ay naiiba sa mga Ita. Bago tanggapin ng babae ang lalaki,sila ay nagbabaon ng pana sa paligid ng bahay at ito ay tatanggalin kung may kapahintulutanna ang mga kalalakihan, at sa lugar na pinag-alisan ay ilalatag ang banig upang paglagyan ngmga pagkain. Habang nag-uusap ang dalawang pangkat ang babae ay pansamantalangnakatago.Pinaiinom ng alak ng paring magkakasal ang dalawa sa gitna ng karamihan,pinangangaralan at hinahangad ng magkaroon ng malulusog, matatapang, magaganda atmarurunong na anak.Bago mamatay ang isa sa kanila ay pinaliliguan ng katas ng mababangong bulaklak,binibihisan ng magagandang damit na may gintong pera sa bibig sapagka't isang paraan dawito upang ang patay ay di mabulok. Pagkatapos ng anim na araw na pagbabantay, ang patayay inilalagay na sa kaban na may iba't ibang uri ng pagkain at kung ang namatay ay isangmayaman, isang katulong ang sa kanya'y isasama upang magbantay daw sa kabilang buhay.Kung ang namatay ay nag-aari ng isang bangka, ang bangkay ay hindi ibinabaon, sa halip ayinilalagay sa bangka na maraming pagkain at papaanurin sa dagat. Ang mga mauulila namanay nagsusuot ng puting damit bilang pagluluksa.Ang mga nabanggit ay ilan sa mga kaugalian at paniniwala ng mga dayuhan nadumating sa Panay, subalit isang pangyayari sa buhay ni Datu Sumakwel ang nagdulot sakanya ng kapighatian at kalungkutan.Lumipas ang maraming taon na paninirahan sa Malandog, naisipan ni Datu Sumakwelna magpunta sa bundok na kinalalagyan ng kanilang diyos na si Bulalakaw. Umalis siya nainiwan ang kanyang mga gamit sa pangingisda, bahay at asawa, na ipinagbilin niya kayGurung-gurung na kanyang pinagkakatiwalaan. Di niya batid na si Kapinangan na kanyangasawa ay may gusto kay Gurung-gurung.Nakapansin ng pagbabago si Datu Sumakwel nang dumating siya sa kanilang lugar attahanan. Kaya't upang mapatotohanan, nagbalak siyang umalis sa kanila, pinahanda ang lahatng kanyang kailangan sa paglalakbay, na di batid ng kanyang asawa na iyon ay isa lamangpakana. Nagkataon naman kinabukasan, pinatawag ni Kapinangan si Gurung-gurung upangutusan daw, subalit sa bahay siya ay nakahiga na at talagang hinihintay ang pagdating niGurung-gurung. Subalit ang kanyang balak ay di nagkaroon ng katuparan sapagkat patay nabumagsak si Gurung-gurung na may tama sa likod. Ganoon na lamang ang pagdadalamhati niKapinangan, naisaloob niya na mabuti pa ang kanyang asawa ang namatay sa oras na iyon.Pinagputul-putol niya ang kamay at paa at ibinalot ng kumot upang di-gaanong mapansin.Dumating si Datu Sumakwel na nagbalatkayong bagong dating bago'y siya ang pumataykay Gurung-gurung sa pamamagitan ng sibat habang siya ay nakatago sa kisame. Pinaglutoniya si Kapinangan. At sinabing siya'y gutom na gutom. Nagtaka siya nang magreklamo siKapinangan nang sabihin niyang putul-putulin ang isda na dati rati'y kanyang ginagawa.Upang di-parisan ng mga kababaihan, ipinatapon niya ang kanyang asawa sa gitna ngdagat, subalit ang kanyang inutusan ay nagdalang habag, kaya't dinala na lamang niya siKapinangan sa malayong pook at doon nila iniwan.Sa pangalang Alayon, nakikilala sa Kapinangan sa lugar na kanyang narating, at siya'ysinambang diyosa dahil sa taglay niyang kabaitan.Lumipas ang maraming taon, subalit ang nangyari kay Sumakwel ay di rin niyanalilimutan. Minsan siya ay naglalakbay upang maghanap ng mga pananim, at sa diinaasahangpangyayari ang narating niyang lugar ay ang kinalalagyan ni Kapinangan. Di naniya nakilala si Kapinangan sa tagal ng panahong pagkakalayo. Naging mahusay angpagtanggap sa kanila sa nasabing lugar at sa loob ng ilang araw na pananatili doon, si Alayonat Datu Sumakwel ay nagkagustuhan, subalit sa tuwing sasagi ang nangyari sa kanyang buhay,parang ayaw na niyang makipagsapalaran.Aalis siya sa lugar upang iwasan si Alayon. Si Alayon ay lumuluha dahil sa napipintoniyang pag-alis, subalit di nagkaroon ng pagkakataong umalis si Datu Sumakwel sapagka'tsila'y pinaglapit ng kanilang mga kasamahan at humantong sa kasalan. Nagsama at namuhaynang matiwasay ang dalawa hanggang sa kahuli-hulihang sandali ng kanilang buhay, ay dinakilala ni Datu Sumakwel na ang kanyang muling pinakasalan ay si Kapinangan na dati niyangasawa.
Buod ng huling hiling hinaing at halinghing?
fictionHuling Hiling, Hinaing at Halinghing ni Hermano Husengni Pat V. VillafuerteHuling Hiling: IskuwalaNAGSISIMULANG MAGKULAY-GINTO ang dati'y luntiang punla na nilinang ng mapagpalang-kamay ng mga anak-bukid nang huli kong masilayan si Hermano Huseng, pagkaraan ng ilang taong pinaghiwalay kami ng panahon at ng pagkakataon. Noo'y kanyang kasibulan - maglalabimpitong tag-araw ng kanyang buhay. Malapad ang dibdib, maumbok ang siksik na mga braso, masigla at malakas. Pagmulat ng kanyang mga mata kasabay ng pagputok ng araw, isang katangi-tanging ritwal ang pinagkakaabalahan niyang gawin - ang talunin at magpaikut-ikot sa mahabang bakal na ang magkabilang dulo'y natatalian ng makapal na lubid at nakabuhol sa walong talampakang kawayan. Parang binabaluktot na ratan ang kanyang katawan tuwing itinataas-ibinababa ang pantay niyang mga paa, at ito'y nagmimustulang lagas na dahon ng banaba habang inililipad ng hangin. Pagkaraan ng ilang sandali'y pantay ang mga paang lulundagin niya ang lupa habang tuwid at magkapantay ang kanyang mga kamay na nakaturo sa langit. Nganganga't ibubuga ang nakaipong hangin sa malapad niyang dibdib saka sisimulang punasin ng kupasing lavacara ang namumuong mga pawis sa kanyang noo, pisngi, liig, batok at braso. Isang seremonya ko na ring gumising nang maaga kapag nauulinigan ko na ang kanyang mga yabag. At sa munting bilog na butas ng sawaling dingding ay lihim kong pinagmamasdan ang kanyang kahubdan. Ang malapad niyang dibdib at ang maumbok at siksik niyang mga braso. At ako'y nakadarama ng naiibang sigla. Ng naiibang pangitain. Ng di-maipaliwanag na damdamin.Masasabing kababata ko siya bagamat walong taon na ako nang sumulpot siya sa sangmaliwanag. Halos nagkakaumpugan ang dingding at bubong ng aming mga tahanan kaya't nasaksihan ko ang kanyang paglaki't pagbibinata. Bunso siya sa apat na magkakapatid na pulos lalaki ng mag-asawang Tata Pulo at Nana Docia, samantalang bugtong na anak ako ng mag-asawang maggugulay. Ngunit ang natatandaan ko, mula nang ako'y magkaisip, siya lang ang nilikhang laman ng aking isip . . . pagsikat at pagtirik ng araw. Kaya nga ba't sa tuwing magdadapit-hapon, sa tuwing aangkinin ng makakapal na ulap ang hilahod na kapaligiran ng buong nayon, ay itinuturing kong isang walang kahandaang kamatayan ang sandaling iyon para sa akin.Kapwa kami lalang at lumaki sa Tungkong Bato, isang natutulog na baryo sa San Antonio. Iisang Impong Gande ang nagpaanak sa amin. Iisang bisita* ang pinagdalhan sa amin upang maging kristiyano. Iisang Tata Roman ang nagpanguya sa amin ng usbong na bayabas upang pagkatapos ay bawasan ng isang kapirasong laman angpinakatatago naming "kamyas" sa katawan. Iisang baku-bakong landas sa gilid ng bundok ang aming nilalakbay patungo sa yari sa anim na raang kuwadro metrong pandayan ng karunungan. Ngunit habang nagpapalit ang mga araw at nagsisimula kaming mangarap para sa papaunlad na buhay ay nagkakaroon ng pagbabago sa aming paniniwala at ideolohiya. Bunga ng maghapong pakikinig ng mga balitang panglokal (walang nakararating na dyaryo sa aming nayon) ay higit na nagiging malalim ang pananaw sa buhay ni Hermano Huseng. Higit siyang naging maurirat sa mga isyung pulitikal. Higit siyang nagiging mapusok at marahas.Sa mga bagong nakikilala ni Hermano Huseng ay hindi nakakaligtaang itanong sa kanya kung ano ang kahulugan ng Hermano na nakakapit sa kanyang pangalan. Bukod sa kanyang magulang at mga kapatid, kami nina Tatang at Inang ang nakaaalam ng lihim na alamat. Simula sa unang araw ng Mayo hanggang katapusan ng buwan ay ipinuprusisyon ng mga taga-Tungkong Bato ang imahen ni San Isidro, ang patron ng mga magsasaka. Bawa't gabi'y isinasagawa ang "panunuluyan". Isang pamilya ang "umaampon" sa imahen. Ang bunsong anak na lalaki ay tinatawag na Hermano at kung babae ang bunsong anak, ito'y tinatawag na Hermana. Ipinaghahanda ng Hermano o Hermana ang pagdating ng kanilang "ampon". Ang pangunahing pinto at mga bintana ay ginagayakan ng iba't ibang ani - palay, mais, suman at iba pa. Dadasalan at aawitan ang "bagong panauhin". Isang buong araw itong manunuluyan at pagsapit ng gabi ay ibang pamilya na naman ang "aampon" sa imahen. Simula nang manuluyan kina Tata Pulo at Nana Docia ang patron ng mga magsasaka ay ikinapit na kay Huseng (mula sa pangalang Jose) ang salitang Hermano. Mula noon, ang anak na tumangging humawak ng pait, katam, lagare at martilyo ay tinawag ng Hermano Huseng.Anluwage ang ama ni Hermano Huseng. Isang maestro karpintero ng kanyang panahon. Namana niya ito sa kanyang ama na namana naman ng huli sa ama ng kanyang ama. Sa maikling salita, angkan ng mga anluwage ang pinag-ugatang lahi ni Hermano Huseng. Sinasabi ng mga naunang mamamayan ng Tungkong Bato na halos ang buong pamayanan ng nayon ay dumaan sa katam, martilyo't lagare ng angkan ni Hermano Huseng. Ang kauna-unahang bisita*, bahay, paaralan, klinika, ospital, palengke, bahay-sanglaan, bangko, panaderya, punerarya, tulay at palikurang-bayan sa Tungkong Bato; ang lumang kapitolyong pinagkutaan ng mga Kastila sa karatig-bayan; at ang pinakamamahaling ataul ng Funerarya Lorenzo sa San Antonio ay nagawa dahil sa mapagpalang mga kamay ng kanunununuan ni Hermano Huseng. Kaya't para sa sinaunang mga mamamayan ng Tungkong Bato, kasama na ng iba pang nayon at bayan ng San Antonio ay institusyon na ang lahing pinag-ugatan ni Hermano Huseng. Kaya't hindi dapat pagtakhan kung sakali mang makarinig si Hermano Huseng ng masasakit pananalita mula sa kanyang ama sa tuwing tatangkain niyang putulin ang kinagisnang tradisyon. Tanging siya, sa apat na magkakapatid na lalaki ang hindi sumasama sa ama kapag may batarisan o kapag nangingibang-bayan para mag-anluwage. Mas ginusto pa nitong magsulat ng mga tula. Mas kinahiligan pa nitong mag-alaga't magpalaki ng mga itik at bibe. At pagkaraang pakainin ang mga ito, pagkatapos ang sabay-sabay na pag-iingay ng mga ito ay uupo siya sa papag na nasa ilalim ng punong santol at magsisimulang magsulat. Nakatutuwang ako ang kanyang naging unang tagabasa at kritiko.Ang unang dalawang saknong ng kauna-unahang tula ni Hermano Huseng na pinabasa at ipinasuri niya sa akin ay naganap isang hapon sa ilalim ng isang punong santol. Isang hapong ayon sa kanya'y tamang panahon ng pagpapalayang-diwa:At sapagkat ang mabuhay sa daigdigay walang katapusang pagkukumagkagsa nakagapos na proseso ng kapagalan,bawat lakad-pasulongbawat likong pakaliwa't pakananbawat yapak-pabalikay may pagsuko sa loob ng ating sarili.nahahakbangan ang pusonatatalisuran ang isipngunit nahahawan ang landaspara sa kaluluwang pagal sa paghahanap ng katotohanansa di-madalumat na katotohanansa pagitan ng maraming pagtango't pag-ilingsa pader ng di-mabilang na pagpigil at pagtutol."Parang galit ka sa mundo," ang tanging nasabi ko.Ang akala ko'y iyon ang magiging simula ng isang magandang yugto sa buhay ko. Hindi pala. Pagkaraan ng ilang linggo'y naibalita niya sa akin na kinumbinsi siya ng kapatid ng kanyang hipag na magtrabaho sa konstruksyon ng kauna-unahang mall na maipatatayo para sa mga Nueva Ecijano. Ito'y nangangahulugang sa lungsod ng Cabanatuan na siya maninirahan, at paminsan-minsan na lamang siya luluwas sa Tungkong-Bato. Ito na rin marahil ang magiging simula ng aking kalungkutan. Ng aking kamatayan.Naging suliranin ni Hermano Huseng ang magkakasunod na taong pag-aasawa ng tatlo niyang kapatid. Papatanda na ang kanyang ama at wala nang makakatuwang sa pag-aanluwage. Ang kanyang kuya ay nakapangasawa ng isang Sebuwanang namasukang katulong sa tahanan ni Meyor. Sa munisipyo na nagtatarabaho ang panganay na kapatid. Nang sumunod na taon ay itinanan ng kanyang diko ang dalawang taon nitong nobya na taga-Aluwa. Sa bayan na ng babae nanirahan ang mag-asawa. May minanang kiskisan ng palay ang babae nang mamatay ang mga magulang nito at ito ang kanilang pinagkikitaan. Pagkaraan ng isang taon, nagpaalam ang kanyang sangko na magpapakasal na rin sa kasintahan nitong nasa kabilang ibayo. Maestra sa isang publikong paaralan ang napangasawa nito. Nagtayo ng maliit na tindahan ang mag-asawa at ito ang kanilang pinalalago. Siya naman ay sa pinagtatrabahuhan na namamalagi. Dalawang beses sa isang buwan na lamang siya kung umuwi sa Tungkong Bato.Nagsasalansan ako ng mga bakawan sa silong ng bahay nang maulinigan kong nag-uusap sina Tata Pulo at Nana Docia."Pa'no tayo mabubuhay kung ang bawat nagpapakumpuni ng bahay ay pabatares? Ang pangingibang-bayan na lamang ang atupagin mo," tinig iyon ni Nana Docia."Ang tao namang ire. Ako nga abay* ye* bigyan mo ng kahihiyan. Halos kamag-anakan natin ang mga nagpapabatares. Si Madeng ba ye pagbabayarin 'ta? Alam mo namang nag-iisa sa buhay at di-nakapag-asawa. Mabuti't nakumpuni ko ang bubong ng kanyang poltri bago dumating ang malakas na bagyo. Tatanggapin ko ba ang inaabot ni Kapitan Ontong gayong halos siya ang nagligtas at bumuhay sa 'tin no'ng panahong pasukin tayo ng mga taong-labas? Ay, tinamaan ka ng lintik. Baka ni isa mang tagarito ye walang dumamay sa 'yo sakaling dumating ang huling subo ko?" tugon ni Tata Pulo.Bagamat itinuturing na pinakamahusay kumarkula ng mga kahoy at kawayan kahit hindi nakatuntong man lamang ng unang grado sa paaralang-bayan, walang naaksayang gamit ang ama ni Hermano Huseng. Maging ang mga pinagtabasan at pinagkatamang kahoy ay kanyang nagagamit sa ibang paraan. Ang kayang katwiran, "Dapat panghinayangan ang alinmang bagay na natatapon. Ang lahat ng 'yan ay may paggagamitan." Pag-uwi mula sa pinaggawaan, sunung-sunong niya ang mga lumabis na pira-pirasong yero, kahoy at kawayan. Maayos na isasalansan sa silong ng bahay. Dudukutin sa bulsa ang naipon at nahinging mga pako na may iba't ibang sukat at isisilid sa isang lumang lata, kasama ng naipon ding maliliit na lapis na bagong tasa.Isang magdadapit-hapon, kasagsagan ng ulan nang dumating mula sa pambabatares si Tata Pulo. Nanginginig ang kanyang buong katawan. Inaapoy ng lagnat. Matapos palitan ng tuyong kamiseta ang kanyang basang damit, banyusan ng mainit na tubig ang kanyang mukha, mga braso't binti; at medyasan ang mga paa, pinahigop siya ni Nana Docia ng isang tasa ng mainit na kape."Iwasan ninyong maglabas ni isa mang sentimo kapag sumakabilang-buhay ako. Hilingin mo na lang sa ating mga anak na gamitin ang mga nakatambak na kahoy sa silong para sa aking kabaong. Ibig kong sila ang gumawa ng aking himlayan," ang bilin ni Tata Pulo. "Isama mo sa aking puntod ang mga gamit ko. Tutal, pinutol na nila ang kinalakhan kong tradisyon. Sayang . . . Sayang . . ."Pasungaw na ang araw nang tuluyang ipinikit ng Maestro Karpintero ang kanyang mga mata. Isang nangungulilang kamatayan ang nasaksihan ko nang umagang iyon.Magtatanghali na nang magkakasunod na dumating ang apat na anak ni Tata Pulo, kasa-kasama ang asawa't anak ng mga ito; maliban kay Hermano Huseng na nananatiling binata. Pinasok ng magkakapatid ang silong, namili at naglabas ng mga kahoy habang inilalabas ni Nana Docia ang mga gamit sa pag-aanluwage ni Tata Pulo. Ngunit . . ."Bakit ba pahihirapan pa natin ang ating katawan sa paggawa ng kabaong? Maaari naman tayong kumuha ng serbisyo sa Lorenzo?" tinig iyon ng panganay."Saka may kalumaan na ang mga kahoy na ito. Takpan man natin ng makapal na pintura'y lalabas din ang tunay na kayo," tinig iyon ng pangalawa."Mag-ambag-ambag na lang tayo. Kumuha tayo ng magandang kabaong sa Lorenzo," tinig naman iyon ng pangatlo. "Saka paghati-hatiin na rin natin iyong kanyang mga gamit.""Ngunit ang hiling ng inyong ama ay . . ."Halos papalubog na ang araw nang dumating ang panghabang-buhay na higaan ng pinakamatandang anluwage ng buong bayan ng San Antonio. Napagpasyahan ng magkakapatid na ilibing na kinabukasan ang ama."Wala naman tayong mga kamag-anak na hinihintay. Bakit kailangang patagalin pa ang libing? Pare-pareho tayong may pamilya na dapat asikasuhin," tinig iyon ng panganay."At may kabuhayan tayong dapat tutukan. Malakas pa naman sa panahong ito ang kiskisan. Sang-ayon ako kay Kuya na mailibing na agad si Ama," tinig iyon ng pangalawa."Ako rin. Hindi kami kailangang magtagal dito. Si Luming ay may turo sa bayan. Pinilit ko nga lamang lumiban sa klase ngayon," tinig iyon ng pangatlo.Kinabukasan, inihatid namin sa kanyang huling hantungan ang labi ni Tata Pulo. Mangilan-ngilan lamang ang nakipaglibing. Ni hindi sumipot ang mga taong natulungan ng matandang anluwage. Payak na libing ito para sa isang henyo ng paggawa. At sa paglisan ng apat na magkakapatid ay baon nila ang naiwang yaman ng amang anluwage: Martilyo ang pinili ng panganay, lagare ang inangkin ng pangalawa, katam ang kinuha ng pangatlo at iskuwala ang tanging hiling ng bunsong si Hermano Huseng sa kanyang ina."Bakit iskuwala?" ang tanong ko kay Hermano Huseng habang inihahatid ko siya sa sakayan."Hindi ako kailanman nakatulong kay Ama sa panahon ng kanyang pag-aanluwage. Sa mga gamit ni Ama, ang iskuwala ang hindi na gaanong ginagamit sa panahong ito hindi tulad ng martilyo, lagare at katam," ang sagot ni Hermano Huseng. "Ito lang ang huling hiling ko, masaya na ako para kay Ama."Huling Hinaing: KalatasPAPALAPIT NA ANG BAGYO sa Gitnang Luzon at nagsimula nang magsilikas ang ilang pamilyang taga_Tarlac at Pampanga sa kanilang mga kamag-anakan sa ilang kalapit-bayan ng Nueva Ecija. Katulong ni Tatang, sinimulan na naming suhayan ang aming nalulugmok ng bahay habang unti-unti ang inaani ni Inang ang mga gulay sa tumana*. Kinulong ko na rin ang mga alagang itik ni Hermano Huseng na siya kong naging libangan at tagapagpaalala ng aking itinatagong damdamin sa nagmamay-ari niyon. Magdadalawang taon nang nailibing si Tata Pulo at mag-iisang taon nang namayapa si Nana Docia. Tanging ng pangalawang anak na lamang ng matanda ang nakarating sa libing nito. Balitang nagtatago ang panganay na anak dahil nakadispalko ng salapi sa munisipyo at ang pangatlong anak naman ay balitang nangibang-bayan. Samantala, walang makapagsabi kung nasaan si Hermano Huseng. May nagsasabing nasa Maynila at namamasukan bilang weyter. May nagbabalita namang nakasama ito sa lumubog na barko patungong Cebu. Ngunit malaki ang kutob kong siya'y buhay. Iba ang nadarama ng isang umiibig . . . nang lihim."Pag-aari na pala ng mga Intsik ang halos ikatlong bahagi ng Tungkong Bato. Taga-Taiwan . . . Taiwan nga ba 'yon? Mula sa hanggahan ng ilog hanggang sa kawayanan. Sakop ang lupa natin, Ingga, pati na'ng ating tumana," tinig iyon ni Tatang. "Pagtatayuan daw ng pabrika."Iyon ang dahilan ng pakikipagpulong ni Alkalde sa mga taga-Tungkong-Bato sa tanggapan ni Kapitan no'ng isang gabi. Kabilang kami ni Tatang sa mga dumalo. Sa simula'y kinaringgan ng mga pagtutol, ngunit nang malauna'y may mangilan-ngilang sumang-ayon nang ipahayag ni Alkaldeng "Walang ibang magtatrabaho sa konstruksyon kundi mga taga-San Antonio lamang. Kapag natapos ang proyekto'y kayo pa rin ang magtatrabaho sa pabrika. Malaking tulong 'yon sa inyong kabuhayan. Huwag kayong mag-alala. Tutumbasan ng salapi ang alinmang pag-aaring masasagasaan, maging ito'y bahay o lupang sakahan."Isang gabing pumapagaspas ang mga dahong anahaw ay ginambala ng pagtulog ko ang sunud-sunod na pagkahol ng aso at pag-aalburuto ng mga itik at bibe ni Hermano Huseng. Pakiwari ko'y pinasok na naman ng mga taong-labas ang iniwanang bahay ni Hermano Huseng, katulad no'ng buhay pa si Tata Pulo. Bagama't may isang metro ang distansya, katapat lamang ng higaan ko ang pintuan ng ibinandonadong bahay; kaya't dinig na dinig ko ang kakaibang langitngit ng pintong kawayan habang sumasabay sa malakas na hihip ng hangin. Bukas ang mga matang hinintay ko ang pangyayaring maaaring maganap. Pagkaraan ng ilang sandali'y muling lumangitngit ang pintong kawayan kasunod ang papalapit na mga yabag. Sandaling huminto, na sa pakiwari lo'y sa tapat ng aking kinahihigan. Mayamaya'y muli kong narinig ang mga yabag, ngunit papalayo hanggang sa mawala't tanging ang sunud-sunod na pagaspas na lamang ng mga dahong anahaw ang aking narinig.Hindi ako gaanong nakatulog ng gabing iyon kaya't nakasungaw na sa bintana ang nag-iinit na araw nang ako'y bumangon. Nakapag-init na ng kape si Inang at kinukumpuni na ni Tatang ang bubong na sa wari ko'y dinaanan ng malakas na hangin. Agad kong tinungo ang bahay ni Hermano Huseng. Iginala ko ang paningin sa buong kabahayan. Walang nabago. Walang tanda ng paglapastangan sa naiwang alaala ni tata Pulo, ni Nana Docia at ni Hermano Huseng. Naroon pa rin at nananatili ang larawan ng sinaunang tradisyon na hinubdan ng maraming paghihirap, pagtitiis, pangungulila at pangangarap. Pinasok ng kakaibang lamig ang katawan ko, at marahil pati na ang kaluluwa ko, nang makita ko sa ibabaw ng mesa ang isang bagay na ni sa panaginip ay hindi ko inaasahang makikita: ang iskuwala ni Hermano Huseng!Paglabas ko ng bahay, sinundan ko ang mga yapak sa putikang lupa hanggang sa gilid ng aming bahay, katapat ng aking hinihigaan. Isang nakarolyong papel ang nakita kong nakaipit sa kapirasong butas ng dingding: Binasa ko ang nakalahad:i. Sama-samang pagsigawSa langit nakatunghay,Sama-samang pagkilosSa lupa nakalaan.ii. Dugo ang itinitikSa telang inuusig,Silakbo yaong himigNg pusong humihibik.iii. Bawat awit at tulaMay tarak ng pagpuksaBawat ningas ay sigaSa pugon ng pagluksa.Kayat ngayon na ang panahon para hubdan ang nakamaskarang mukha ng lipunang pag-aari ng mapagbalat-kayong mga dayuhan! Ipagtanggol ang karapatan ng mga aping manggagawa! Isulong ang demokrasyang pipigil sa mapagsamantala't mapanlait na naghaharing uri! Mabuhay ang tunay na kasarinlang makapipigil sa karukhaan ng sambayanang Pilipino! Isulong ang pambansang pakikibaka!Sa likod ng kalatas ay nakasaad ang ganito: Nasa kalatas na ito ang aking hinaing. Pag-aralan mo ang isinasaad ng kalatas at ipaliwanag ang kahulugan sa ating mga kanayon. Nasa loob ng munting baul ang mga polyeto, kasama ang mga kalatas na katulad nito. Ipamudmod mo sa ating mga kanayon. Ito lang ang huling hiling ko, masaya na ako para sa bayan.Huling Halinghing: KasalPARANG HINATULAN NG ISANG MABAGSIK NA SUMPA ang buong lalawigan ng Nueva Ecija nang salantain ito nang halos maglilimang buwang tagtuyot. Nangagyuko ang mga uhay sa pananim. Nangabitak ang dating matabang lupa. Nangarilang ang buong palayan. Nangamatay ang maraming hayop at halaman. Nangagkasakit ang maraming bata. Lumaganap ang iba't ibang uri ng sakit at epidemyang kumitil ng maraming buhay. Nangagsara ang ilang negosyong pang-agrikultura sa Gapan at San Isidro. Nangatigil ang ilang makina ng mga pabrika sa Jaen at San Leonardo. Binawi ng ilang negosyante't imbestor ang pakikipagkalakalan sa Gapan at Lungsod ng Cabanatauan. Isa nang disyerto ang Tungkong Bato. Ito ang nilalaman ng ulo ng balitang nakasaad sa Ang Nueva Ecijano, pahayagang lokal ng lalawigan, dala ng isang kasama namin sa kilusan, isang hapong siya'y bumaba sa kabayanan. Kung bakit at paano ako napahinuhod ni Hermano Huseng na mamundok at sumapi sa kanilang kilusan ay bunga ng aking lihim na pagtatangi sa kanya. Pagsaping ang naging bunga'y ang mapangahas na pagtatapat ko kina Tatang at Inang ng aking tunay na pagkatao at iniingatang lihim. Pagtakwil ang ipinabaon sa akin nina Tatang nang lisanin ko ang Tungkong Bato upang sumamang mamundok kay Hermano Huseng. Pagtakwil na dadalhin nila hanggang sa hukay, nang hindi ko nakakamit ang kanilang kapatawaran."Patawad, Tatang . . . Patawad, Inang . . . Patawad . . ."ANG PAGYURAK SA AKING DANGAL bilang tao ang matinding dahilan ng pag-anib ko sa kilusan, pangalawa lamang ang nadarama ko para kay Hermano Huseng. Nagsisimula na noon ang pagtutuyot, habang isinasalansan ko ang mga polyetong ipinagkatiwala sa akin ni Hermano Huseng ay tatlong armadong lalaking nakauniporme ng militar ang walang kaabug-abog na pumasok sa aming bahay. Sa pagitan ng aming pagmamakaawa at pagpupumiglas laban sa kanilang pananakot at pananakit ay walang habag na iginapos nila sina Tatang at Inang."NPA ka raw?" anang isa."Hindi, sino'ng maysabi sa inyong NPA ako?" ang nahihintakutan kong tugon."Napangiti sila sa uri ng tinig na kanilang narinig. At sila'y tuluyang naghagikhikan."Ibang putahe pala 'to, eh," ang puna ng pinakamatanda sa pangkat. "Makinis . . . Mas maganda pa sa misis ko, Pare."Gumuhit sa lalim ng gabi ang nakababasag na halakhak."Pinulong mo raw ang mga kanayon mo at nagpamudmod ka ng mga polyetong maka-kaliwa," ang sabi ng isa. Palinga-linga. Waring may hinahanap."Hindi totoo 'yan," ang pagkakaila ko."Kung hindi'y ano'ng ibig sabihin ng mga polyetong ito? Bakit nasa pag-iingat mo?" Sinu-sino kayo? Sino ang lider ninyo? Ikaw?" Galit ang tinig."Hindi . . . Hindi ko alam ang sinasabi mo," ang sabi ko.Pinalibutan ako ng tatlo. Isang malakas na suntok sa sikmura ang nagpapilipit sa akin. Isa-isa nilang hinubad ang aking damit, pati pantalon at pati ang nasa loob ng aking pantalon. Isang suntok sa mukha ang nagpatigil sa aking paghiyaw. Ibinaba ng kaharap ko ang kanyang pantalon pati ang panloob na tumatakip sa kanyang kahubdan. Inilabas ang nasa loob niyon. Sapilitan niya akong pinaluhod, hawak ang aking buhok, marahas niyang ibinuka ang aking bibig. At . . . Taas-baba . . . Taas-baba . . . Taas-baba . . . Sumunod ang isa. Higit siyang marahas. Taas-baba . . . Taas-baba . . . Taas-baba . . . Itinayo ako nu'ng huli, isinalya't pinaharap sa dingding. Tutop ang aking bibig, parang hayok sa laman na tinutukan ang aking likod. Sunud-sunod . . . Paulit-ulit . . .Pabilis nang pabilis . . . Palakas nang palakas . . . Pabaon nang pabaon . . . Palalim nang palalim . . ."Mga hayop kayo! Hayooooooooooop! Putang-ina n'yong lahat!"KAYRAMI KONG NATUTUHAN sa aking bagong daigdig, dito sa isang liblib na nayon ng Camarines Sur; mula nang kunin ako ni Hermano Huseng pagkatapos niya akong maitakas sa piitan, kasama ng iba pang mga lalaking hindi ko kilala. Ang karanasan kong iyon ang nagpabago sa pananaw ko sa buhay. Mula sa nakade-kahong ideolohiya ay nakawala ako sa gintong hawlang nasususian ng maraming pagtutol at pagbawal. Ngayong ako'y kaisa na ng kilusan, sa kabundukan ko napagsino ang aking sarili - ang noo'y kayraming pangamba at takot na ayaw kumawala sa aking dibdib, ang aking pagkamakasarili na wala palang puwang sa sistemang sosyal, moral at pulitikal ng bayan; ang maling paglingon ko sa hinaharap; ang napakataas na pagpapahalaga ko sa edukasyon at hindi sa damdamin ng nakararami; ang kaginhawahan at kasiyahang nadarama ko kapag ako'y busog habang may mga kababayan akong hindi kumakain; at higit sa lahat, ang malaking takot kong mamatay dahil sa aksidente, pagkakasakit o pagtanda at hindi nang dahil sa bayan. Ang lahat ng ito'y naikintal sa isipan ko nang dahil sa kilusan. Nang dahil sa lihim na pag-ibig ko kay Hermano Huseng. Nang dahil sa dangal na nawala sa akin.Hndi binago ni Hermano Huseng ang kanyang pangalan sa kilusan bilang paggalang niya kay Tata Pulo. Samantalang ako'y bininyagan niya sa pangalang Ka Hermana bilang paggunitang minsa'y naging hermana ako ng "ampunin" nina Tatang ang patrong si San Isidro ng Tungkong Bato. Sa mahabang panahon ng pamamalagi ko sa kabundukan ay lalo akong napalapit kay Hermano Huseng. Ako ang nag-aasikaso sa kanya kapag siya'y nagugutom, nagkakasakit o nasusugatan sa tuwing may mga armadong militar na lumulusob sa aming pinagkukutaan. Katuwang ko sa pag-aasikaso sa kanya si Ka Santan, isang dating madreng guro na siyang nagtatago ng mga nakumpiskang armas ng mga militar nang minsang nagkaroon ng engkuwentro sa paanan ng bundok. Sadyang kaysarap pagsilbihan ang isang taong lihim na minamahal.Isang umagang lumalangoy ako sa ilog ay bahagyang umalimbukay ang alon nang isang malakas na katawan ang tumalon sa tubig. Nang lingunin ko ang nagmamay-ari ay muling tumambad sa aking harap ang isang taong nagtataglay ng malapad na dibdib, maumbok ang siksik na braso, masigla at malakas. Si Hermano Huseng."May mahalagang pulong mamayang gabi. Malaki ang nagawa mong tulong sa kilusan kaya't dumalo ka. May lihim akong ibubunyag sa ating mga kasamahan. Panahon na marahil para pagbigyan ko naman ang tibok ng aking puso. Ikaw ang pinakamahalagang taong dapat na makarinig sa aking ikinukubling lihim," ang sabi ni Hermano Huseng."Ito na kaya ang araw na itinakda sa akin ng Panginoon?" ang naitanong ko sa aking sarili. "Imposibleng mangyari, ngunit ayokong umasa . . . ayoko."Maliyab na maliyab ang sindi ng mga sulo nang dumating ako sa pinagdarausan ng pulong. Ayon sa isang kasama'y sampung minuto nang nagpupukulan ng mga tanong at nagpapalitang-kuro ang mahigit na walumpung kasapi ng kilusan, kasama na ang isang dating pulitiko, isang pinatalsik na miyembro ng gabinete, isang pari, isang kilalang tagapagtatag ng grupong pangrelihiyon, isang babaing newscaster, dalawang peryodista, isang propesor ng political science at dalawang dating militar na dinukot nina Ka Undo noon, na matapos pababain ng bundok dahil na rin sa kahilingan ng gobyerno ay nagretiro sa pagsusundalo at muling nagbalik sa kabundukan para panghabang-buhay na maging kasapi.Nagsisimula nang pumatak ang ulan nang ipahayag ni Hermano Huseng ang ganito:"Kailangang magsipaghanda tayo. Anumang oras ay maaaring pumasok sa teritoryo natin ang pwersang militar. Nagkaisa na ang gobyerno, ang simbahan at ang media laban sa atin. Hindi raw natin pinahahalagahan ang nilagdaang kasunduan. Kasalanan ba natin kung bumalik sa bundok ang dati nilang mga kaanib? Kusang-loob ang pagbabalik dito nina kapitan," ang bungad ni Hermano Huseng. "Lumalakas ang ating pwersa at iyan ang pinangangambahan ng gobyerno."Nagsindi siya ng sigarilyo. Nagpawala ng usok."Bago ako sumapi sa kilusan ay ipinangako ninyo sa akin na anuman ang maging desisyon ko sa hinaharap, ako'y inyong pakikinggan at uunawain." ang pagpapatuloy ni Hermano Huseng. "Sa pagkakataong ito, sa kapahintulutan ng ating punong repormistang si Kumander Magayon, ay nais kong ipabatid sa inyong lahat na kami ni Ka Santan ay lihim na nagkakaibigan. Nais ko siyang pakasalan at pakisamahan habang buhay. Kasal ang tanging halinghing ko kay Ka Santan. Ito ang huling halinghing ko, masaya na ako para sa aking sarili."Gumuho ang pangarap na aking binuo nang kayhabang panahon. Nawalang-saysay ang lahat ng aking pagsisikap at pag-asam. A, kayhaba ng gabing iyon. Kasinghaba ng magdamag kong pagluha. At bago pumutok ang araw, sa tulong ng isang aandap-andap na ilawan, ang sakit ng puso ko'y itinala ko sa isang kapirasong papel:Nagising ako sa katotohanang hindi nga pala maaaring mangyari ang lahat. Salamat sa iyo na nagpatibok ng aking puso. Salamat sa alaala. Maramng salamat sa isang napapanahong pagpapamulat. Paalam.Sumabay ang pagpatak ng aking mga luha sa walang lingon at salit-salitan kong paghakbang. Kayhaba na ng aking nalakbay. Habang daan, pumapalaot sa diwa ko ang huling saknong ng tulang sinulat ni Hermano Huseng na ipinabasa niya sa akin kamakalawa ng gabi:Kaysarap sanang maging malaya kung ang laya'yDi malalambungan ng pagsisisi o pag-aalipusta.Bawat makata'y isang laya sa diwa at dugo.Bawat diwa'y isang bala ng poot,Bawat patak ng dugo'y isang punlo ng dangal.Ngunit,Hindi sa pamumundok,Hindi sa paghawak ng armasNasusukat ang ang lakas at giting,Hindi sa lawakang paglusob at pananakopNakakamit ang laurel at kamanyang,Kundi sa loob ng ating sarili.Laban sa gutom.Laban sa hirap.Laban sa ligalig.Laban sa daigdig.Sa daigdig ng napasukong daigdig.Sa dakong hilaga, mga yabag na papalapit ang gumambala sa aking paghakbang. Isang mahabang kilabot ang humaplos sa aking buong katawan. Nagtago ako sa isang lihim na lagusang natatakpan ng mahahabang damo at dayami. Mayamaya'y natulig ako sa sunud-sunod na pagpapalitan ng mga putok kasunod ng maramihang pagsabog. Malalakas. Nakatutulig. Nakamamatay.Pagkaraan ng dalawang araw at dalawang gabing pagtatago sa lihim na lagusan ay nagpatuloy ako ng paglalakad. Inihatid ako ng aking mga paa sa kabayanan. Usap-usapan ang enkuwentrong naganap sa pagitan ng mga militar at NPA kamakailan.Bumalong ang pangangatal ng buo kong katawan nang tumambad sa aking harapan ang nakalarawan sa pamukhang pahina ng pahayagan. Isang sugatang lalaking NPA ang matinding nananangis sa harap ng isang babaing NPA na sabog ang utak at pira-piraso na ang katawan. Ang lalaking iyon, sa kabila ng sunog ang kaliwang mukha'y nakikilala ko pa rin. Siya ang lalaking nagtataglay ng malapad na dibdib at maumbok at siksik na mga braso, na noon, sa tuwing makikita ko'y nakadarama ako ng naiibang sigla. Ng naiibang pangitain. Ng di-maipaliwanag na damdamin.
Ano ang nebular theory?
Teoryang Nevular:nagtuklas: Immanuel kant at Piere Simon Laplace,ng siyentisyang Pleman PrancesAyon kay Laplace,nagmula sa nebula ang sistemang solar, kasama na ang daig-dig.Mga namumuong gas at alikabok ang nebula na nakikita sa kalangitan sa pamamagitan ng mga radyasyon naUltraviolet na nagmula sa isang mainit na bituin.Nagkaroon ng interaksyon ng mga 10N sa mga malayang electron sa ulap at naging dahilan ng pagsabog nito ng liwanag sa lahat ng direksyon mabilis na nagpaikot-ikot sa sansinukob ang nebula sa loob ng ilang milyong taon unti-unti itong bumagal at sa pag ikot na naging dahilan ng paglamig at pagtigas ng mga nasabing masa hangang sa unti-unting natuklap ang mga ibabaw nito.Subalit nagpatuloy pa rin ito sa pag ikot dahilsa lakas ng pwersang centrifugal sa kanyang pag ikot humagis sa himpapawid ang mga piraso at itoy nabuong mga planeta sa tulong ng araw,ang daig-dig ay nagkaroon ng buhay,ang katubigan at himpapawid ay nabuo,kasunod ang iba"t-ibang anyo ng kalikasan
