Magbigay ng pangungusap na gagamitin ang salitang Nilisan?

Ano ang ibig sabihin ng nilisan?

Sinusugod..........add me on fb "marc delante" kita kids na lang....sa facebook

Ano ang kumintang?

Isang araw, ikinuwento ng kanyang ama ang kaawa-awa nilang kalagayan sa lupain ng Samar. Napakarami nilang kaaway na laging dumarating upang sirain ang kanilang pananim at patayin ang kanilang mga alagang hayop. Namamatay ang mga tao sa gutom dahil sa kawalan ng pagkain. Ang natitira sa kanila ay hindi sapat upang umabot sa susunod na pag-aani.Pagod nang lumaban ang mga tao anak, sabi ng kanyang ama. Gusto nila ng payapang buhay na walang gutom na gumagala sa paligid. Ang ating mga hayop ay kumokonti ng kumokonti araw-araw. Kapag nagpatuloy ang ganitong sitwasyon ay mamamatay tayong lahat sa gutom.Ano ang gusto mong ipagawa sa akin, ama? tanong ni Baltog. Tumingin ng diretso sa kanyang mata ang kanyang ama. At hinawakan nito ang kanyang balikat.Humanap ka ng lugar kung saan makakapamuhay tayong panatag at payapa.Iginala ni Baltog ang mga mata. Nakita niya ang mga tao sa kanilang kaawa-awang kalagayan. Nakita niya ang gutom at sa mukha ng bawat bata. Nakita niya ang panghihina sa bawat mukha ng ama't-ina. Siya din ay nalungkot.Masyado na akong matanda kaya inaatang ko na ito sa iyong mga balikat. Bata ka pa, malakas at matapang. Alam kong magagawa mo ito. Para sa akin at sa ating mga mamamayan.Ibinigay ni Handiong ang basbas kay Baltog. Naglayag si Baltog kinagabihan sakay ng isang maliit na bangka na magdadala sa kanya sa isang lugar ha tinatawag na Kabikulan. Marami na siya ring narinig tungkol sa lugar at naisip niya na maganda kung makakahanap siya ng lugar kung saan sila maninirahan habang-buhay. Sa malawak na dagat, nasagupa ni Baltog ang malakas na hangin at malalaking alon na sumira sa kanyang bangka. Kinailangan niyang lumangoy at muntikan na siyang malunod bago niya ligtas na narating ang dalampasigan ng baybaying bayan ng Kabikulan.Nagsimula niyang galugarin ang Kabikulan, hanggang umabot siya sa lupain ng Aslon at Inalon na sumasakop sa kapatagan na nakaligid sa bundok ng Asog, Masaragam, Isarog at Lignion. Natagpuan niya ang Ibalon, isang magandang lugar para sa kanya at sa mga mamamayan. Ang lupa ay mataba at magandang pagtamnan ng mga halamang ugat, palay at mga gulay. Ito rin ay maganda para sa kanilang mga hayop. Para itong lupain ng gatas at pulot.Nais ko ang lupaing ito para sa akin at sa aking mga mamamayan, sabi ni Baltog sa sarili.Ngunit nagsalita siya ng maaga. Dahil naninirahan sa paligid ng Ibalon ang ilang buwaya na may pakpak na nakakalipad, mga baboy ramong kasinglaki ng elepante at isang sawa na may ulo ng isang babae. Ngunit desidido si Baltog na makuha ang Ibalon para matirhan kaya nilabanan niya ang mga buwaya at mga baboy ramo ng buo niyang lakas. Dahil sa kanyang galing sa mano-manong pakikipaglaban natalo niya lahat ng buwaya at baboy ramo, pinatay niya ito at pinagpira-piraso. Ngunit, ang sawa na may ulo ng babae ay nakatakas at humanap ng ibang matitirahan.Bumalik siya at ibinalita sa ama ang tungkol sa lupain na nakita niya para sa kanila. Hindi na sila nagsayang ng oras, si Baltog at ang kanyang ama at ang lahat ng mga mamamayan ay nilisan ang Samar papuntang Ibalon, ang kanilang bagong tahanan. Tinuruan nina Handiong at Baltog ang mga mamamayan ng ilang paraan upang magkaroon ng kabuhayan. At hindi nagtagal ay gumanda ang kanilang pamumuhay. Pinuno nila ang lupain at nagkaroon sila ng masaganang ani. Sa lupaing iyon ang gutom ay naging alaala na lamang ng nakaraan.

Kaligirang pangkasaysayan ni Jose Rizal sa el filibusterismo?

Bago pa man bumalik sa sariling bayan si Jose Rizal noong Oktubre, 1887, marami ng kasawiang dinanas ang kanyang mga kamag-anakan at kaibigan dahil sa pagkasulat niya ng Noli Me Tangere. Nang mga panahong yao'y nagdaranas din ng suliranin sa lupa ang mga magsasaka ng Calamba. Ito ay kanilang inilapit kay Rizla na humingi naman ng tulong ang pagdinig sa kaso ng problema sa lupa, napasabay pa sa pagdinig ng kaso ni Rizal ukol sa pagpapalathala ng tinaguriang "Makamandag" na babasahing Noli Me Tangere. Maraming mga tuligsa at pagbabanta ang tinanggap ni Rizal. Ang kanyang pamilya ay giniyagis din ng mga maraming paggigipit.Sinimulan ni Rizal ang Nobelang El Filibusterismo sa harap ng karanasang ito. Magkakabisa sa kanya kaipala ang mga sakit ng loob na dinanas niya at ng kanyang pamilya. Bagaman may mga palagay na may plano na si Rizal para sa ikalawang nobela, naiba ito ng mga pangyayaring kinasasangkutan niya sa pagbabalik sa sariling bayan. Tuwiran at di-tuwiran, naapektuhan ito ng wala pang anim na buwang pagkamalas niya ng kasamaang ginagawa ng mga pari, katulad ng "pagpapayaman sa kanilang mga asyenda, pang-aakit sa mga babae, panggulo, pagliligpit sa mga kaaway atbp."Nilisan ni Rizal ang Pilipinas noong Pebrero 3, 1888 dahil sa pangamba niyang manganib ang buhay ng mga mahal sa buhay. Katakut-takot naliham ng mga pagbabanta na karamihan ay walang lagda ang dumating at ipinayo ng gobernador na bumalik siya sa ibang bansa. Ani Rizal sa isang sulat na ipinadala niya kay Blumentritt habang naglalakbay."Lahat ng mga punong panlalawigan at mga arsobispo ay naparoon sa Gobernador Heneral araw-araw upang ako'y ipagsumbong. Ang buong ahente ng Dominiko ay sumulat ng sumbong sa mga alaklde na nakita nila akong lihim na nakikipagpulong sa mga babae at lalaki sa itaas ng bundok. Totoong ako'y naglalakad sa bundok kung bukang liwayway na kasama ng mga lalaki, babae at bata upang damhin ang kalamigan ng umaga ngunit laging may kasamang tenyente ng guwardiya sibil na marunong managalog...Inalok ako ng salapi ng aking mga kababayan para lisanin ang pulo. Hiniling nila ang mga bagay na ito hindi lamang sa aking kapakanan kundi sa kanila na rin sapagkat marami akong kaibigan at kasalamuha na maaaring ipatapon kasama ko sa Balabag o Marianas. Dahil dito kahit may kaunting karamdaman, ako'y dali-daling nagpaalam sa aking pamilya."Hindi nagwakas sapaglisan ni Rizal ang suliranin. Ang kanyang pamilya ay inusig. Umakyat ang kaso sa lupa ng mga Mercado-Rizal hanggang Kataastaasang Hukom ng Espanya. Maraming kamag-anakan niya ang namatay at pinag-usig. May isa pang tinanggihanng mapalibing sa libingang katoliko. Sa gitna ng mga pag-aalalang ito, giniyagis si Rizal ng mga personal at politikal na suliranin; nangungulila siya kay Leonora Rivera at waring walang lasiglahan ang inspirasyong dulot ng paniningalang-pugad kay Nellie Bousted; sinagot niya ang kabi-kabilang tuligsang tinamo ng Noli Me Tangere; namatayan siya ng dalawang kaibigan at mababa ang pagkilalang iginawad sa kanya ng mga kasama sa Kilusang Propaganda. Bukod dito'y dumanas si Rizal ng suliranin sa pananalapi. Naisawalat ni Rizal ang kanyang paghihirap sa isang liham na ipinadala kay Jose Maria Basa:"Ako'y nanghihinawa na sa paniniwala sa ating mga kababayan. Parang sila'y nagkakaisa upang maging mapait ang aking buhay; pinigilan nila ang aking pagbabalik, nangangakong bigyan ako ng tustos, at pagkatapos na gawin sa loob ng isang buwan ay kalilimutan nang muli ako... Naisanla ko na ang aking mga alahas, nakatira ako sa isang mumurahing silid, kumakain ako sa mga pangkaraniwang restawran upang makatipid at mailathala ko ang akong aklat. Hindi naglaon iyon, ititigil ko kung walang darating sa aking salapi. A, sasanihin ko sa iyo kung hindi lamang ako naniniwalang may mga mabubuti pang Pilipino, nais kong dalhin ang aking mga kababayan at ang lahat sa demonyo..."Sa kabutihang palad, nang mauubos nang lahat ang pag-asa ni Rizal, dumating ang hindi niya inaasahang tulong ni Valentin Ventura mula saParis. Ipinadala niya ang kabuuang gugol sa pagpapalimbag ng aklat matapos mabalitaan ang pangangailangan ni Rizal sa salapi.Natapos limbagin ang aklat noong Septyembre 18, 1891 sa Ghent, Belgium. Inihandog ni Rizal ang nobela sa alaala ng mga paring sina Gomez, Burgos at Zamora.Ang pagkahandog na ito sa tatlong paring martir ng ikalawang nobela ni Rizal ang pangunahing dahilan kung bakit ito ay itinuturing na isang nobelang pilitikal. Nalalahad dito sa isang malatalaarawang pagsasalaysay ang mga suliranin ng sisteman ng pamahalaan at ang mga kaakibat na problema: problema sa lupa, pamamahala, pamamalakad ng relihiyon at edukasyon, katiwalian atbp. Tuwiran at di - tuwiran, masasalamin din ang mapapait na karanasang gumiyagis kay Rizal sa ilang mga eksena at yugto ng nobela.Masagisag at malarawan ang ebolusyon ni Simoun mula kay Crisostomo Ibarra, bagaman hindi maiiwasang makilala ang mga kapaitan at kabiguan sa paraang hindi maipagkakamaili--kasama na pati ang pangungulila at pag-aasam sa pag-ibig.Sa El Filibusterismo, ipinakilala ni Rizal ang isang pagbabanyuhay niya bilang nobelista.

Buod ng epikong Maragtas?

MARAGTAS(Ang Kasaysayan ng Sampung Datu ng Borneo)Sinugbuhan, isang pulo sa Panay na ang nakatira ay ang mga Ita, pinamumunuan niDatu Pulpolan. Sa katagalan ng panahon at dahil na rin sa kanyang katandaan upangpamahalaan ang isang pulo, napagpasyahan niya na isalin ang kanyang kapangyarihan sakanyang anak na si Datu Marikudo. Tinataglay ng kanyang anak ang mga katangian ng isangdatu kaya't ito naman ay sinang-ayunan ng lahat. Isang kaugalian nila nabago manungkulanang isang datu, nararapat na siya ay pakasal. Sa dami ng babae na naghahangad sa kanyaang mahirap na si Maniwantiwan ang kanyang pinakasalan.Ang mga Ita sa Sinugbuhan ay nabubuhay sa pamamagitan ng pagtatanim atpangingisda. Ang kanilang paboritong pagkain ay usa, baboy-ramo, butiki, pusa, isda at ibapang pagkain na matatagpuan sa gubat at ilog.Di sila nahihiyang lumakad na walang damit, subalit nang may dumating sa kanila angmga bagay na wala sa kanila, natuto silang magtakip ng katawan, tulad ng dahon balat ngkahoy o hayop. Naiiba ang uri ng pag-aasawa ng mga Ita, ang babae ay dinadala sa bundok atpinatatakbo lamang, kung siya ay aabutan ng lalaki saka lamang sila ikakasal. Ang isangbabae naman na malapit nang magsilang ay dinadala sa bundok na ang tanging nagbabantayay ang lalaki at kung ito ay nataon sa tag-ulan ang lalaki ay nagtatayo ng kubong masisilunganupang sila ay malayo sa panganib. Ang pangalan ng bata ay pinangangalanan ng kahoy namalapit sa pinagsilangan.Sila ay naniniwala na ang sinumang magkasakit sa kanila ay gawa ng masamangespiritu, kaya't upang ang may karamdaman ay gumaling agad, naghahandog sila ng pagkainsa masasamang espiritu. Kasamang ibinabaon sa Itang namatay ang isang bagay namahalaga sa kanila sapagka't lubha daw nag-aalala ang namatay kung ito ay maiiwan. Mayibang paraan sila ng paglilibing, sa loob ng ilang araw, ito'y patayong nakabaon sa lupa nangmay salakot bago ito tabunan ng lupa. Sinasabi rin na ang lupang pinagbaunan ng isang patayay isang mabisang lupang dapat pagtaniman.Ang mga Ita ay magagalang sa bawa't isa. Walang inggitan at ang Datu ang siyanglumulutas ng lahat ng alitan o suliranin ng bawa't isa. Ang sinumang magkasala aypinarurusahan tulad ng pagtatapon sa dagat o pagpapabaon ng buhay.Ang mga nabanggit ang mga uri ng kalinangan, kaugalian ng mga Ita bago dumatingang Sampung Datu buhat sa Borneo, na tumakas kasama ang kanilang mga asawa, mgakatulong at mga ari-arian upang iwasan ang pagmamalupit ni Datu Makatunaw. Ang sampungdatu ay sina:1. Datu Puti2. Datu Sumakwel3. Datu Bangkaya4. Datu Paiburong5. Datu Paduhinogan6. Datu Domongsol7. Datu Lubay8. Datu Dumangsil9. Datu Domalogalog10. Datu BalensuelaGalit at pagkamuhi ang nadama ng mga Ita nang dumaong ang mga Datu sa Panay,subalit sa maayos at makataong pakikipag-usap na ginawa ng mga dayuhan kay DatuMarikudo, sila'y nagkasundo at ang unang lupang natapakan ng dayuhan at napagkasunduanay ibinigay sa pamamagitan ng pagpapalitan. Nagkaroon ng malaking kasaysayan angpangyayaring ito. Ang mga Ita ay naghanda ng pagkain at dahil sa ipinakitang kagandahangloobng mga Ita, hinandugan ng makukulay na kwintas, at mga gamit sa pakikidigma ang mgaIta.Bilang kabayaran sa lugar na napagkasunduan, binigyan ni Datu Puti si Datu Marikudong isang gintong salakot at isang batyang ginto na may timbang na limampung bas-ing. Isinuotni Datu Marikudo ang salakot sa kasayahan.Malandog ang pangalan ng napiling lugar ng mga dayuhan na ayon kay Datu puti, anglaki ay sapat na upang sila ay magtanim para sa kanilang ikabubuhay at malapit sa ilog upangdoon kumuha ng ibang makakain. Umalis si Datu Puti na batid na niyang mabuti ang kalagayanng kanyang mga kasamahan. Bumalik siya sa Borneo sapagka't ayon sa kanya ay kaya naniyang tagalan ang pagmamalupit ni Datu Makatunaw. Pitong Datu ang naiwan sa Panay sapamamahala ni Datu Sumakwel, sina Datu Dumangsil at Datu Balensuela ay nagpunta namansa Luzon.Si Datu Sumakwel ay isang matalino at mabagsik na Datu. Ang sinumang nagkasala aypinarurusahan, pinuputol ang kamay ng sinumang magnakaw at ang mga tamad ay pinagbibilina isang alipin o kaya'y pinagagawa sa ibang lupa. Masasabi ring ang mga dayuhan aymagagalang at mapagmahal. Bulalakaw ang pangalan ng kanilang diyos na matatagpuan saBundok ng Madyas.Ang kanilang pag-aasawa ay naiiba sa mga Ita. Bago tanggapin ng babae ang lalaki,sila ay nagbabaon ng pana sa paligid ng bahay at ito ay tatanggalin kung may kapahintulutanna ang mga kalalakihan, at sa lugar na pinag-alisan ay ilalatag ang banig upang paglagyan ngmga pagkain. Habang nag-uusap ang dalawang pangkat ang babae ay pansamantalangnakatago.Pinaiinom ng alak ng paring magkakasal ang dalawa sa gitna ng karamihan,pinangangaralan at hinahangad ng magkaroon ng malulusog, matatapang, magaganda atmarurunong na anak.Bago mamatay ang isa sa kanila ay pinaliliguan ng katas ng mababangong bulaklak,binibihisan ng magagandang damit na may gintong pera sa bibig sapagka't isang paraan dawito upang ang patay ay di mabulok. Pagkatapos ng anim na araw na pagbabantay, ang patayay inilalagay na sa kaban na may iba't ibang uri ng pagkain at kung ang namatay ay isangmayaman, isang katulong ang sa kanya'y isasama upang magbantay daw sa kabilang buhay.Kung ang namatay ay nag-aari ng isang bangka, ang bangkay ay hindi ibinabaon, sa halip ayinilalagay sa bangka na maraming pagkain at papaanurin sa dagat. Ang mga mauulila namanay nagsusuot ng puting damit bilang pagluluksa.Ang mga nabanggit ay ilan sa mga kaugalian at paniniwala ng mga dayuhan nadumating sa Panay, subalit isang pangyayari sa buhay ni Datu Sumakwel ang nagdulot sakanya ng kapighatian at kalungkutan.Lumipas ang maraming taon na paninirahan sa Malandog, naisipan ni Datu Sumakwelna magpunta sa bundok na kinalalagyan ng kanilang diyos na si Bulalakaw. Umalis siya nainiwan ang kanyang mga gamit sa pangingisda, bahay at asawa, na ipinagbilin niya kayGurung-gurung na kanyang pinagkakatiwalaan. Di niya batid na si Kapinangan na kanyangasawa ay may gusto kay Gurung-gurung.Nakapansin ng pagbabago si Datu Sumakwel nang dumating siya sa kanilang lugar attahanan. Kaya't upang mapatotohanan, nagbalak siyang umalis sa kanila, pinahanda ang lahatng kanyang kailangan sa paglalakbay, na di batid ng kanyang asawa na iyon ay isa lamangpakana. Nagkataon naman kinabukasan, pinatawag ni Kapinangan si Gurung-gurung upangutusan daw, subalit sa bahay siya ay nakahiga na at talagang hinihintay ang pagdating niGurung-gurung. Subalit ang kanyang balak ay di nagkaroon ng katuparan sapagkat patay nabumagsak si Gurung-gurung na may tama sa likod. Ganoon na lamang ang pagdadalamhati niKapinangan, naisaloob niya na mabuti pa ang kanyang asawa ang namatay sa oras na iyon.Pinagputul-putol niya ang kamay at paa at ibinalot ng kumot upang di-gaanong mapansin.Dumating si Datu Sumakwel na nagbalatkayong bagong dating bago'y siya ang pumataykay Gurung-gurung sa pamamagitan ng sibat habang siya ay nakatago sa kisame. Pinaglutoniya si Kapinangan. At sinabing siya'y gutom na gutom. Nagtaka siya nang magreklamo siKapinangan nang sabihin niyang putul-putulin ang isda na dati rati'y kanyang ginagawa.Upang di-parisan ng mga kababaihan, ipinatapon niya ang kanyang asawa sa gitna ngdagat, subalit ang kanyang inutusan ay nagdalang habag, kaya't dinala na lamang niya siKapinangan sa malayong pook at doon nila iniwan.Sa pangalang Alayon, nakikilala sa Kapinangan sa lugar na kanyang narating, at siya'ysinambang diyosa dahil sa taglay niyang kabaitan.Lumipas ang maraming taon, subalit ang nangyari kay Sumakwel ay di rin niyanalilimutan. Minsan siya ay naglalakbay upang maghanap ng mga pananim, at sa diinaasahangpangyayari ang narating niyang lugar ay ang kinalalagyan ni Kapinangan. Di naniya nakilala si Kapinangan sa tagal ng panahong pagkakalayo. Naging mahusay angpagtanggap sa kanila sa nasabing lugar at sa loob ng ilang araw na pananatili doon, si Alayonat Datu Sumakwel ay nagkagustuhan, subalit sa tuwing sasagi ang nangyari sa kanyang buhay,parang ayaw na niyang makipagsapalaran.Aalis siya sa lugar upang iwasan si Alayon. Si Alayon ay lumuluha dahil sa napipintoniyang pag-alis, subalit di nagkaroon ng pagkakataong umalis si Datu Sumakwel sapagka'tsila'y pinaglapit ng kanilang mga kasamahan at humantong sa kasalan. Nagsama at namuhaynang matiwasay ang dalawa hanggang sa kahuli-hulihang sandali ng kanilang buhay, ay dinakilala ni Datu Sumakwel na ang kanyang muling pinakasalan ay si Kapinangan na dati niyangasawa.

Lupain ng taglamig ni Rogelio?

LUPAIN NG TAGLAMIGNi Yasunari KawabataSalin ni Rogelio Sicat"NOON": lipas na ang panahon ng panganib dahil sa mga pagguho ng yelo, dumating na ang panahon ng pag-akyat sa bundok sa kaluntian na tagsibol.Sa ngayon, mawawala ang mga sariwang gulay sa mesa.Si Shimamura, na nabubuhay sa kawalan ng magawa, ay nakatuklas na kung minsa'y nawawala ang katapatan niya sa sarili, at malimit siyang nagpupuntang mag-isa sa bundok upang mabawi rito ang kung anong bahagi nito. Bumaba siya sa nayon ng mainit na bukal pagkaraan ng pitong araw sa hangganan sa bundok. Nagpatawag siya ng isanggeisha. Gayunman, sabi ng katulong na babae, sa kasawiang-palad ay may selebrasyon nang araw na iyon bilang pasinaya ng isang bagong kalsada; napakaraming tao sa pagdiriwang kung kaya ang pinagsamang bodega ng cocoon at teatro ay inokupa, at hindi magkandatuto ang labindalawa o labintatlong geisha sa pagsisilbi sa mga tao. Ngunit baka sakaling makapunta ang babaeng nakatira sa titser ng musika. Kung minsan, tumutulong ito sa mga pagtitipon ngunit umuuwi na pagkaraan ng dalawa o tatlong sayaw lamang. Nang mag-usisa pa si Shimamura, nagkuwento ang katulong tungkol sa babaeng nakatira sa titser: ang titser ng samisen at ng sayaw ay may kasamang isang babae, Hindi geisha, ngunit kung minsa'y napapakiusapang tumulong sa malalaking pagtitipon. Dahil walang bata sa bayan na nagsasanaypara maging geisha, at dahil karamihan sa mga lokal na geisha ay nasa gulang na ayaw nang sumayaw, mahalaga ang serbisyo ng babae. Hindi siya kailanman dumarating na mag-isa para aliwin ang isang bisita sa otel, ngunit hindi rin naman siya matatawag na baguhan - sa pangkalahata'y ganito ang ikinuwento ng katulong.Kakatwang istorya, sabi ni Shimamura sa sarili, at ito'y kinalimutan niya. Gayunman, pagkaraan ng may isang oras, dumating ang babaeng nakatira sa titser ng musika, kasama ang katulong. Tumayo si Shimamura. Paalis na ang katulong ngunit tinawag ito ng babae.Nagbigay ang babae ng impresiyon ng lubos na kalinisan at kasariwaan. Palagay ni Shimamura ay malinis ito hanggang sa gilit ng mga daliri ng paa. Napakalinis nito kaya naisip niyang baka dinadaya siya ng kanyang mata nasanay ito sa katitingin sa maagang tag-araw sa kabundukan.May bagay sa pananamit ng babae na nagpapahiwatig ng isang geisha, ngunit hindi nito suot ang mahabang saya ng geisha. Sa halip, suot nito ang malambot at pantag-araw na kimono na nagbibigay ng anyong kagalang-galang. Mukhang mamahalin ang obi, hindi bagay sa kimono, at lihim siyang nalungkot.Tahimik na lumabas ang katulong nang magsimula silang mag-usap tungkol sa mga bundok. Hindi tiyak ng babae ang pangalan ng bundok na nakikita mula sa otel, at dahil hindi ganadong uminom ng alak si Shimamura na maaari niiyang maramdaman kung kasama ang isang oardinaryong geisha, sinimulang isalaysay ng babae ang nakaraan nito sa isang nakagugulat na paraang basta pakuwento lamang. Ipinanganak siya sa lupaing ito ng yelo, ngunit siya'y kinontra bilang geisha sa Tokyo. Di nagtagal, nakatagpo siya ng patron na nagbayad ng kanyang mga utang at nag-alok na tutulungan siyang maging titser ng sayaw, ngunit sa kasawiang-palad, namatay ito pagkaraan ng isa't kalahating taon. Nang dumating sa punto ng kung ano ang nangyari mula noon, sa bahaging pinakamalapit dito, bantulot itong magkuwento ng kanyang mga sikreto. Sinabi ng babae na siya'y disinuwebe anyos. Akala ni Shimamura ay beinte uno o beinte dos ito at dahil ipinalagay niyang hindi ito nagsisinungaling, ang kaalamang maaga itong tumanda ay nagdulot sa kanya ng bahagyang kapanatagang inaasahan niyang madama sa piling ng isang geisha. Nang simulan nilang pag-usapan ang Kabuki, natuklasan niyang mas maraming alam ang babae tungkol sa mga aktor at estilo kaysa kanya. Nagkuwento ang babae na parang sabik sa isang tagapakinig, at di nagtagal, naging panatag ang loob nito na sa wakas ay naglantad dito bilang tagapaghatid ng aliw. At sa pangkalahatan, parang alam nito ang lahat ng dapat malaman tungkol sa mga lalaki. Gayunman, insip ni Shimamura na ito'y baguhan, at, pagkaraan ng isang linggo ng pag-akyat sa bundok na wala siyang nakausap kahit isa, natagpuan niya ang sariling naghahanap ng isang kasama. Pakikipagkaibigan, samakatuwid, at hindi ano pa man ang naramdaman niya sa babae. Lumawak ang naging damdamin niya sa kabundukan upang sakupin pati ang babae.Habang papunta sa banyo nang sumunod na hapon, iniwan ng babae ang tuwalya at sabob sa bulwagan at pumasok sa kanyang kuwarto upang kausapin siya.Kauupo pa lamang ng babae nang hilingin niya ritong ikuha siya ng isang geisha."Ikuha ka ng geisha?""Alam mo ang ibig kong sabihin.""Hindi ako pumasok dito para utusan ng ganyan." Bigla itong tumayo at lumapit sa bintana, namumula ang mukha habang nakatingin sa kabundukan. "Walang ganyang babae rito.""Huwag mo na akong lokohin.""Iyan ang totoo." Mabilis itong bumaling upang humarap sa kanya, at pagkaraa'y naupo sa pasimano ng bintana. "Walang nakakapilit sa geisha na gawin ang ayaw niya. Bahala ang geisha mismo. Serbisyo iyan na hindi maibibigay sa iyo ng otel. Sige, kung gusto mo'y ikaw ang tumawag. Ikaw mismo ang makipag-usap.""Ikaw ang tumawag para sa akin.""Bakit ako ang gusto mong gumawa niyan?""Itinuturing kitang kaibigan. Kaya nga tinatrato kitang mabuti.""At ganito ang ipagagawa mo sa isang kaibigan?" Gumagaya sa kanyang pamamaraan, ang babae'y tila naging nakakatuwang bata. Ngunit pagkaraan ng ilang saglit, bumulalas ito: "Ang galing mo naman, at ako pa ang hinilingan mong gumawa ng gayong bagay!""Ano'ng masama ro'n? Masyado lang akong lumakas pagkaraan ng isang linggo sa kabundukan, iyan lang. Mali-mali tuloy ang naiisip ko. Ni hindi ako makaupo rito para makipag-usap sa iyo sa paraang gusto ko."Tahimik ang babae, nakatingin sa sahig. Umabot na si Shimamura sa puntong alam niyang ipinaparada lamang niya ang kawalanghiyaan ng isang lalaki, ngunit mukhang sanay na rin dito ang babae at hindi nasisindak. Tiningnan niya ito. Marahil, ang malantik na pilikmata ng nakababang mata ang nagdudulot sa mukha nito ng init at tukso. Umiling ng bahagya ang babae, at muli, isang mapusyaw na pamumula ang kumalat sa mukha nito."Kunin mo ang geisha na gusto mo.""Di ba iyan nga mismo ang hinihingi kong gawin mo? Ngayon lamang ako nakarating dito, at wala akong ideya kung sinong geisha ang pinakamaganda.""Ano ba ang maganda sa iyo?""Iyong bata. Hindi ka masyadong magkakamali kapag sila'y bata. At iyong hindi gaanong madaldal. Malinis, at hindi gaanong mabilis. Kung gusto kong may kausap, maaari kitang kausapin.""Hindi na ako babalik dito.""Huwag kang gaga.""Sabi ko'y hindi na ako babalik. Bakit pa ako babalik?""Di ba sinabi ko na sa iyo na gusto kong makipagkaibigan sa iyo kaya tinatrato kitang mabuti?""Tama na'ng sinabi mo.""Halimbawang sumobra ako sa pakikitungo sa iyo, malamang na bukas lang ay hindi na kita gustong kausapin. Hindi na kita gusto pang makita. Pupunta ako sa bundok upang muling magustuhang makipag-usap sa tao, at iiwan kita para makausap ko. At ikaw mismo, paano ka? Hindi ka maaaring magpakaingat sa mga nagpupunta rito.""Totoo.""Talagang totoo. Isipin mo ang sarili mo. Kung siya'y isang babaeng hindi mo gusto, hindi mo na hahangaring makita pa ako pagkaraan. Mas mabuti para sa kanya kung siya'y babaeng iyong pinili.""Tama na, tama na." Biglang bumaling ang babae, ngunit mayamaya'y idinagdag nito: "Mayroon kang ibig ipakahulugan sa iyong sinabi.""Isang panandaliang relasyon, iyon lang. Walang maganda rito. Alam mo iyan - hindi nagtatagal.""Totoo. Laging ganyan sa lahat ng nagpupunta rito. Ito'y isang bukal at napaparito ang tao ng isa-dalawang araw, at pagkaraa'y aalis na." Prangka ang kanyang pananalita - napakabilis ng kanyang pagbabago. "Karaniwang mga nagbibiyahe ang napapairto. Bata pa ako pero narinig ko na ang lahat ng usapan. Ang bisitang hindi nagsasabi sa iyo na gusto ka niya, gayong alam mo namang gusto ka - siya ang mas magiliw mong natatandaan. Hindi mo siya malilimutan, kahit matagal ka na niyang iniwan, sabi nila. At siya rin ang nagpapadala ng sulat sa iyo."Mula sa pagkakaupo sa pasimano, tumayo ang babae at naupo sa banig sa ibaba nito. Para itong nabubuhay sa nakaraan, ngunit tilla napakalapit din niya kay Shimamura.Taglay ng boses ng babae ang tono ng malapit na damdamin at bahagyang nakonsensiya si Shimamura. Parang napakadali niyang napaglalangan ang babae.Gayunma'y hindi siya nagsisinungaling. Para sa kanya'y baguhan ang babaeng ito. Ang kasabikan niya sa isang babae ay hindi iyong mag-uudyok sa kanya na gustuhin ang partikular na babaeng ito - kasabikan iyong kailangang idaos ng walang pananagutan. Napakalinis ng babaeng ito. Mula nang ito'y kaniyang makita, inihiwalay na niya ang babaeng ito sa iba pa.Bukod dito, nang pinag-iisipan na niya kung saan pupunta para takasan ang init ng tag-araw, naisip niyang maaari niyang dalhin ang kanyang pamilya sa bukal na ito sa bundok. Sa kabutihang-palad, ang babae ay baguhan. Puwede itong mabuting kasama ng kanyang maybahay. Maaari pa niyang paturuan ng sayaw ang kanyang maybahay upang huwag itong mainip. Medyo seryoso siya rito. Sinabi niyang pakikipagkaibigan lamang ang nararamdaman niya sa babae, ngunit may dahilan siya sa paglusong sa mababaw na tubig nang hindi nagpapakabasa.At walang dudang may bagay na katulad ng panggabing salamin sa pangyayaring ito. Ayaw niyang isipin ang mahabang komplikasyon ng relasyon sa isang babaeng alanganinan ang katayuan; ngunit bukod dito, nakita niya ang babae na parang hindi totoo, tulad ng mukha ng babae sa panggabing salamin.Gayon din ang panlasa niya sa sayaw na kanluranin, parang hindi totoo. Lumaki siya sa distrito ng komersiyo sa Tokyo, at mula sa pagkabata ay pamilyar na pamilyar na siya sa teatro ng Kabuki. Bilang estudyante, nabaling ang kanyang interes sa sayaw na Hapon at sayaw-dula. Hindi nasisiyahan hangga't hindi niya natutuhan ang lahat ng gusto niyang pag-aralan, nagsaliksik siya sa mga lumng dokumento at pinuntahan ang mga puno ng iba't ibang eskuwelahan sa sayaw, at di nagtagal, naging kaibigan niya ang mga sumusikat na personalidad sa daigdig ng sayaw at nagsulat siya ng maaaring tawagin mga pananaliksik at mapanuring sanaysay. Natural lamang, kung gayon, na mabuo sa kanya ang malalim na pagtutol sa nahihimbing na matandang tradisyon at sa mga repormador na ang gusto lamang ay bigyang-kasiyahan ang kanilang mga sarili. Nang ipasiya na niyang wala nang ibang dapat gawin kundi lubusang ilahok ang sarili sa kilusan ng sayaw, at dahil hinihimok siya ng ilan sa mga batang personalidad sa daigdig ng sayaw, bigla siyang lumipat sa sayaw ng kanluranin. Tumigil siya sa panonood ng sayaw na Hapones. Nagtipon siya ng retrato at deskripsiyon ng ballet ng kanluran, at matiyagang nangolekta ng mga programa at poster mula sa ibang bansa. Hindi lamang ito simpleng pagkahalina sa eksotiko at sa bagay na hindi pa nalalaman. Ang totoo, ang natuklasan niyang aliw sa bagong hilig ay nagmula sa kawalan niya ng kakayahang makapanood mismo ang mga kanluraning artista sa kanluraning ballet. Patunay nito ang matigas niyang pagtangging pag-aralan ang ballet na itinatanghal ng mga Hapon. Wala nang sasarap pa kundi sumulat tungkol sa ballet mula sa kaalamang nakuha sa libro. Ang ballet na hindi niya kailanman nakikita ay sining sa ibang daigdig. Isang pangarap na walang kaparis mula sa malayo, isang liriko mula sa paraiso. Tinawag niyang pananaliksik ang kanyang trabaho, ngunit ang totoo, iyo'y malaya at hindi mapigilang pantasya. Minabuti niyang huwag lasapin ang ballet sa aktuwal na panonbood; sa halip, napatangay siya sa pananaginip ng kanyang sumasayaw na imahinasyon na pinupukaw ng mga kanluraning libro at retrato. Katulad nito ang umibig sa isang hindi pa niya nakikita kailanman. Ngunit totoo rin na si Shimamura, na wala talagang trabaho, ay nasisiyahan sa pangyayaring mula sa manaka-naka niyang pagkatuklas sa kanluraning sayaw ay nasumpungan niya ang sarili sa bingit ng daigdig ng panitikan - kahit nagtatawa siya sa sarili at sa kanyang trabaho.Maaaring masabi na sa kauna-unahang pagkakataon, nagagamit niya ngayon nang husto ang kanyang kaalaman, pagkat ang usapan sa sayaw ay nakatulong upang lalong mapalapit ang babae sa kanya; ngunit posible rin, bagamat hindi niya halos namamalayan, na tinatrato niya ang babae gaya ng mismong pagtrato niya sa kanluraning sayaw.Bahagya siyang nagsisi, na parang dinaya niya ang babae nang makita niyang ang pambobola ng manlalakbay na aalis bukas ay sumanggi sa isang bagay na malalim at seryoso sa buhay ng babae.Ngunit nagpatuloy siya: "Maaari kong dalhin ang pamilya ko rito, at magiging magkakaibigan tayo.""Naiintindihan ko ang ibig mong sabihin." Ngumiti ang babae, bumaba ang boses, at lumutang ang bahagyang mapaglarong himig ng isang geisha. "Mas gusto ko pa nga ang gayon. Mas magtatagal kung magiging magkaibigan lamang tayo.""Itatawag mo ako ng iba kung gayon?""Ngayon?""Ngayon.""Pero ano ang masasabi mo sa isang babae e araw na araw?""Kung gabi, napakadelikadong may matirang latak na di gusto ng sinuman.""Akala mo'y mababang klaseng bukal ang bayang ito tulad ng iba. Parang alam mo na pagkakita mo pa lang." Naging seryoso na naman ang tono ng babae, na para bang ito'y lubos na minta. Inulit nito nang may diing tulad ng dati na walang babae rito tulad ng kanyang kursunada. Nang ayaw maniwala ni Shimamura, nagsiklab ang babae, at pagkaraa'y umurong ng isang hakbang. Depende sa babae kung mananatili siya sa gabi o hindi. Kapag nanatili siya nang walang permiso mula sa kanyang bahay, sariling responsibilidad niya iyon. Kung siya'y may permiso, malaki ang responsibilidad ng bahay, anuman ang mangyari. Iyon ang pagkakaiba."Buong responsibilidad?""Kung magkakaanak, o magkakaroon ng anumang sakit."Bahagyang napangiwi si Shimamura sa kamalian ng kanyang tanong. Sa isang nayon sa bundok, gayunman, ang kasunduan ng geisha at ng kanyang kostumer ay maaari ngang gayon pa kasimple.Marahil, dahil sa ugali ng isang walang magawa na magpalit ng kulay para sa sariling proteksiyon, may natural na pakiramdam si Shimamura sa takbo ng buhay sa mg lugar na kanyang pinupunthan, at naramdaman niya ang pagbaba sa kabundukan na, sa kabila ng hubad na kasimplehan, may bagay na komportable at makakawilihan sa nayon. Narinig niya sa otel na ito'y isa sa mga nayong talagang masarap puntahan sa malupit na lupaing ito ng taglamig. Nang hindi pa ito inaabot ng riles, na kailan lamang nalatag, nagsilbi itong bukal na nakagagaling para sa mga nakatirang magsasaka. Sa pangkalahatan, ang bahay na nagmamantini ng geisha ay may kupas na kurtinang nag-aanunsiyo na ito'y restawran o inuman ng tsa, ngunit isang sulyap lamang sa lumang estilong dumudulas na pinto, na ang mga panel na papel ay nangingitim sa kalumaan, ay sapat na para magsuspetsa ang nagdaraan na kakaunti ang kostumer. Ang tindahang nagbebenta ng kendi o sari-saring gamit pang-araw-araw ay may isang geisha, at ang may-ari ay mayroong kapirasong bukid, bukod pa sa tindahan at sa geisha. Marahil, dahil nakatira ang babae sa titser ng musika, tila walang pumupunta sa pangyayaring hindi pa siya lisensiyado bilang geisha ay tumutulong na siya paminsan-minsan sa mga pagtitipon."Ilang lahat mayroon?""Ilang geisha?" Labindalawa o labintatlo, palagay ko.""Sino ang irerekomenda mo?" Tumayo si Shimamura upang kulilingin ang katulong."Maaari na ba akong umalis?""Huwag. Maiwan ka.""Hindi ako maaaring magpaiwan." Nangusap ang babae na parang binabawi ang pagkapahiya. "Aalis na ako. Huwag kang mag-alala. Babalik din ako."Nang pumasok ang katulong, gayunman, naupo ang babae parang walang nangyari. Makailang itananong ng katulong kung sinong geisha ang tatawagin, ngunit tumanggi ang babaeng magbigay ng pangalan.Isang tingin lamang sa disiotso anyos na geisha na pinapasok sa kuwarto ay naramdaman na ni Shimamura na nawala ang pangangailangan niya sa isang babae. Ang mga kamay nito, na makutim sa ilalim, ay hindi pa hustong nagkakalaman, at may bagay ritong nagpapahiwatig ng isang mabuting batang hindi pa nahuhubog ng husto. Nahirapan si Shimamura na itagong wala na siyang interes, at kunwa'y maginoo niya itong hinarap ngunit hindi niya maiwasang mas tumingin sa sumisibol na kaluntian sa bundok ng likuran nito. Nahirapan siyang magsalita. Tagabundok talaga ang geishang ito. Natahimik siya. Samantala, nais magmagandang-asal sa akmang paraan, tumayo ang babae at lumabas, at lalo nang nahirapan si Shimamura na makiharap sa geisha. Gayunman, nagawa niyang palipasin ang isang oras. Naghahanap ng dahilan para ito'y madispatsa, naalala niyang may pera nga pala siyang ipinatelegrama mula sa Tokyo. Kailangan niyang pumunta sa opisina ng koreo bago ito magsara, sabi niya, at silang dalawa ng geisha ay lumabas ng silid.Ngunit sa pinto ng otel, tinukso siya ng bundok. Matindi ang amoy ng mga bagong sibol na dahon. Patakbo siyang umakyat dito.Pagkaraa'y nagtawa siya nang nagtawa, na sarili niya mismo'y hindi niya alam kung ano ang nakakatawa.Pagod na ngunit nasisiyahan, bigla siyang luminga, at hinihigpitan ang obi ng kanyang kimono, patakbo at pasugod siyang bumaba sa dalisdis. Dalawang dilaw na paruparo ang lumipad sa kanyang paanan.Paikut-ikot ang mga paruparo, at lumipad paitaas sa linya ng hangganan ng bundok, ang dilaw na kulay ay naging puti sa malayo."Ano'ng nangyari?" Nakatayo ang babae sa ilalim ng mga punong cedar. "Masayang-masaya ka siguro dahil panay ang tawa mo.""Suko na ako." Tumalikod ang babae at marahang lumakad sa kulumpon ng mga puno. Tahimik na sumunod si Shimamura.Isang templo ang nasa loob ng kakahuyan. Naupo ang babae sa isang malapad na bato. Sa tabi ay may mga asong nililok sa bato na nilulumot na."Laging malamig dito. Malamig ang hangin maski sa kalagitnaan ng tag-araw.""Gano'n ba'ng lahat ng geisha?""Halos magkakatulad sila, palagay ko. Ilan sa medyo may-edad ang nakaaakit, kung isa sa kanila ang nagustuhan mo." Nakatingin ang babae sa lupa at malamig ang kanyang pagsasalita. Humuhugis sa kanyang leeg ang matingkad na kaluntian ng mga cedar.Tiningala ni Shimamura ang sanga ng mga cedar. "Tapos na. Naubos na ang lakas ko - nakakatawa pero totoo."Mula sa likod ng malaking bato, tuwid na tuwid ang mga katawan ng matataas na cedar, sobra ang taas kaya nakikita lamang ni Shimamura ang mga taluktok kung liliyad siya. Tinatakpan ng maiitim na dahon ang langit, at ang katahimika'y tila pabulong na umaawit. Ang punong sinandalan ni Shimamura ang pinakamatanda sa lahat. Sa kung anong dahilan, lahat ng sanga sa hilagang panig ay tuyo na, at dahil ang mga dulo'y bali na at nalaglag, para itong mga istaka na isinaksak sa puno, ang matatalim na dulo'y nakausli upang bumuo ng isang nakakikilabot na sandata ng isang diyos."Nagkamali ako. Nakita kita pagbabang-pagbaba ko mula sa bundok, at inisip kong lahat ng geisha ay katulad mo." Tumawa siya. Ngayo'y naalala niya ang ideyang ibig niyang ilabas agad ang lahat ng lakas ng pitong araw sa kabundukan ay una niyang naisip nang makita niya ang kalinisan ng babaeng ito.Tumitig ang babae sa ilog sa ibaba, malayo sa sikat ng panghapong araw. Medyo hindi nakatitiyak si Shimamura sa kanyang sarili."Nalimutan ko pala," biglang sabi ng babae, pinipilit pagaanin ang pagsasalita."Dinala ko ang tabako mo. Bumalik ako sa iyong kuwarto kani-kanina at nalaman kong umalis ka. Inisip ko kung saan ka maaaring nagpunta at nakita kitang patakbong umaakyat sa bundok. Pinanood kita mula sa bintana. Nakakatawa ka. Eto."Dinukot nito ang tabako sa manggas ng kimono at nagsindi ng posporo para sa kanya."Hindi maganda ang ipinakita ko sa kawawang batang iton.""Kung tutuusin naman, depende sa bisita kung gusto na niyang paalisin ang geisha."Sa katahimikan, umabot sa kanila ang dagundong ng ilog nang may supil na kalambutan. Lumalatag ang anino sa mga puwang ng bundok sa kabilang ibayo ng lambak, ikinukuwadro ng mga sanga ng cedar."Kung hindi rin lang kasimbuti mo, naiisip kong nadaya ako kapag nakita kita pagkaraan.""Huwag mong sabihin sa akin iyan. Ayaw mo lang tanggapin na natalo ka. Gano'n kasimple." May pagkutya sa boses ng babae, ngunit nagkaroon ng isang bagong uri ng pagtatanggi sa kanilang pagitan.Nang maging malinaw kay Shimamura na ang babaeng ito lamang ang gusto niya sa umpisa pa lamang, tulad ng dati'y nagpaikut-ikoy pa siya sa pagsasabi nito, nagsimula siyang mapoot sa sarili, at ang babae'y higit na gumanda. May bagay sa mahinahong babaeng ito na tumagos sa kanya matapos siyang tawagin nito sa lilim ng mga cedar.Bahagyang malungkot, tila naninimdim, ang mataas at manipis na ilong ng babae, ngunit ang buko ng kanyang mga labi ay bumubuka at madulas na sumasara tulad ng isang maliit at magandang sirkulo ng mga linta. Maging kung ito'y tahimik, ang mga labi nito'y waring kumikibot. Kung ito'y may kulubot o bitak, o kung ang mga ito'y hindi na sariwa, hindi ito nanaisin ng sinuman, ngunit ang mga ito'y sadyang madulas at kumikislap. Ang gilid ng kanyang mga mata ay hindi umaangat o bumababa. Tila may isang espesyal na dahilan, tuwid itong nakaguhit sa kanyang mukha. May bagay na bahagyang nakatatawa rito, ngunit mabining nakalaylay ang maikli at makapal niyang kilay upang pinidong takpan ang guhit. Walan katangi-tangi sa hubog ng kanyang bilog at may bahagyang tulis na mukha. Sa kanyang balat na tila porselana na pinatungan ng mapusyaw na rosa, at sa kanyang leeg na tila sa bata pa, hindi pa husotng nagkakalaman, ay nagingibabaw ang impresyon ng kalinisan, hindi ng tunay na kagandahan.Ang dibdib niya'y matambok para sa isang babaeng nasanay sa mataas at mahigpit na obi ng isang geisha."Naglalabasan na ang mga langaw," sabi ng babae, na tumayo at pinagpag ang saya ng kanyang kimono.Nag-iisa sa katahimikan, wala silang anumang maisip na sasabihin.Alas diyes na marahil nang gabing iyon. Mula sa bulwagan, malakas na tumawag ang babae kay Shimamura at isang sandali pa, bumagsak ito sa kanyang kuwarto na parang may nagsalya. Bumagsak ito sa harap ng mesa. Inihahampas ang lasing na kamay sa anumang nagkataong naroon, nagsalin ito ng isang basong tubig at sunud-sunod na lumagok.Nang gabing iyon, lumabas ang babae upang sumalubong sa ilang manlalakbay na bababa mula sa bundok, mga lalaking naging kaibigan niya noong panahon ng aking nang nakaraang taglamig. Inimbitahan siya ng mga ito sa otel, na pinagdausan nila ng magulong parti, kompleto hanggang geisha, at ito'y nalasing.Pabaling-baling ang ulo nito, at tila hindi titigil sa kasasalita. Mayamaya'y natauhan ito. "Hindi ako dapat narito. Babalik na lang ako. Hahanapin nila ako." Sumuray ito palabas sa kuwarto.Pagkaraan ng may isang oras, nakarinig si Shimamura ng di pantay na hakbang mula sa mahabang bulwagan. Parang niyang hahapay-hapay ang babae, Bumabangga sa dingding, natatalisod sa sahig."Shimamura, Shimamura," malakas ang tawag ng babae. Hindi ako makakita. Shimamura."Ang tawag na iyon, na walang pagtatangkang magkunwari, ay hayag na puso ng isang babaeng nagpapatulong sa lalaking itinatangi. Nagitla si Shimamura. Ang mataas at matinis na boses ay tiyak na umaalingawngaw sa buong otel. Dagli siyang bumangon. Binutas ng daliri ng babae ang panel na papel, kumapit ito sa balangkas ng pinto, at mabigat na napasadlak sa kanya."Narito ka," sabi ng babae. Yumayakap sa kanya, napaupo ito sa sahig. Sumandal ito sa kanya habang nagsasalita. "Hindi ako lasing. Sino'ng may sabing lasing ako? A, ang sakit, ang sakit. Talagang masakit. Alam ko'ng aking ginagawa. Bigyan mo ako ng tubig, gusto ko ng tubig. Pinaghalo ko ang aking ininom, nagkamali ako. Iyonang pumapasok sa ulo. Masakit. May bote sila ng murang wiski. Pa'no ko malalamang mura iyon?" Pinunasan nito ng mga kamao ang noo.Biglang-biglang lumakas ang ingay ng ulan sa labas.Tuwing luluwagan ni Shimamura ang kanyang yakap, kahit bahagya lamang, nagmumuntikanang bumagsak ang babae. Mahigpit na nakapulupot ang kanyang braso sa leeg ng babae kaya nagulo ang buhok nito sa kanyang pisngi. Ipinasok niya ang isang kamay sa leeg ng kimono nito.Idinagdag niya ang mga salitang pang-alo, ngunit hindi ito sumagot. Parang harang na itiniklop nito ang braso sa ibabaw ng dibdib na kanyang hinihinging luwagan."Ano ka ba?" Mabangis na kinagat ng babae ang sariling braso na parang galit sa pagtanggi nitong humarang. "Putang 'na mo, putang 'na mo. Tamad. Inutil. Inutil. Ano ba'ng nangyayari sa iyo?"Gulilat na napaurong si Shimamura. May malalalim na marka ng ngipin sa braso ng babae.Ngunit hindi na ito tumutol. Nagpapaubaya sa kanynag kamay, nagsimula itong sumulat sa pamamagitan ng dulo ng daliri. Sasabihin nito sa kanya ang mga tao nitong gusto, anang babae. Pagkaraang maisulat ang pangalan ng may dalawampu o tatlumpung aktor, isinulat nito, "Shimamura, Shimamura," nang paulit-ulit.Ang katakam-katam na alon sa ilalim ng palad ni Shimamura ay uminit."Ayos na ang lahat." Mahinahon ang kanyang boses. "Ayos na naman ang lahat." Nakaramdam siya ng bagay na parang sa isang ina sa babae.Ngunit bumalik na naman ang sakit ng ulo nito. Nag-alumpihit at namilipit ang babae, at naupos sa sahig sa sulok ng kuwarto."Ayaw maalis. Ayaw maalis. Uuwi ako. Uuwi .""Palagay mo ba'y makakalakad ka nang gayon kalayo? Pakinggan mo'ng ulan.""Kung kailanga'y tapak akong uuw. Gagapang ako hanggang bahay.""At akala mo ba'y hindi delikado iyan? Kung kailangan mong umuwi ihahatid kita."Ang otel ay nasa isang burol, at matarik ang kalsada."Subukan mong luwagan ang damit mo. Mahiga ka sandali nang mapahinga ka bago umuwi.""Hindi, hindi. Ito ang daan. Sanay ako rito." Tuwid na naupo ang babae at huminga nang malalim, ngunit malinaw na nahihirapan itong huminga. Para raw itong masusuka, sabi nito, at binuksan ang bintana sa likod, ngunit hindi makasuka. Tila pinipigil nito ang sarili na bumagsak nang namimilipit sa sahig. Maya't maya'y natatauhan ito. "Uuwi ako, uuwi ako," at di nagtagal ay pasado alas dos na."Mahiga ka na," sabi nito kay Shimamura. "Mahiga ka kapag may nagsasabi sa iyo.""Pero ano'ng gagawin mo?" tanong ni Shimamura."Mauupo ako rito. Ganito. Kapag bumuti-buti ang pakiramdam ko, uuwi ako. Uuwi ako bago mag-umaga." Paluhod itong gumapang at hinila siya. "Matulog ka na. Huwag mo akong pansinin, sinasabi ko sa iyo."Nahiga uli si Shimamura. Dumuhapang ang babae sa mesa at muling uminom ng tubig."Bangon. Bangon kapag may nagsasabi sa iyong bumangon.""Ano ba talaga ang gusto mong gawin ko?""Sige, matulog ka na.""Alam mo, hindi kita maintindihan." Hinatak ni Shimamura ang babae sa kama pagkaraan niyang mahiga.Kalahati ng mukha nito'y nakatalikod, nakakubli sa kanya, ngunit hindi nagtagal, marahas nitong ibinaling ang mga labi sa kanya.At pagkaraan, parang nagdedeliryong sinasabi nito ang kanyang sakit, inulit-ulit ng babae, hindi malaman ni Shimamura kung ilang beses: "Hindi, hindi. Hindi ba sabi mo'y gusto mong magkaibigan tayo?"Ang halos napakaseryosong tono nito ay nakapagpalamig sa kanyang gana, at habang nakikita niya ang pagkulubot ng noo nito sa pagtatangkang kontrolin ang sarili, naisip niyang panindigan ang binitiwang pangako.Ngunit sinabi ng babae: "Hindi ako magsisisi. Hindi ako kailanman magsisisi. Pero hindi ako ganoong babae. Hindi magtatagal. Hindi ba't ikaw mismo ang may sabi niyan?"Halos litang pa ang babae sa alak."Hindi ko kasalanan ito. Kasalanan mo. Talo ka. Ikaw ang mas mahina. Hindi ako." Tila nahihibang na parang nilalabanan ang kaligayahan.Ilang sandaling tumahimik ang babae, sa malas ay naubusan ng sasabihin. Pagkaraan, tila ang pagkaalala'y dumating dito mula sa isang sulok ng gunita, nang-uusig ito: "Nagtatawa ka, ano? Pinagtatawanan mo ako.""Hindi.""Sa sarili mo'y pinagtatawanan mo ako. Kung hindi man ngayo'y pagkaraan." Hindi ito makapagsalita sa pag-iyak. Tumalikod ito sa kanya at ibinaon ang mukha sa mga kamay.Ngunit ilang sandali pa'y kalmante na naman ito. Mahinahon at maamo na tila ipinauubaya ang sarili, bigla itong naging masuyo, at sinimulang ikuwento ang lahat tungkol sa kanyang sarili. Parang nalimutan na nito ang ang sakit ng ulo. Wala itong sinabi tungkol sa nangyari lamang kanina."Aba, salita ako nang salita'y umaga na pala." Bahagya itong ngumiti na tila napahiya. Kailangan niyang umalis bago lumiwanag, sabi nito. "Madilim pa. Pero maagang gumigising ang mga tao rito." Tuwi-tuwina'y tumatayo ito upang dumungaw. "Hindi pa nila ako mamumukhaan. At umuulan. Walang lalabas papuntang bukid ngayong umaga."Tila bantulot pa itong lumakad bagamat naaaninaw na, kahit umuulan, ang mga hugis ng bundok at mga atip sa dalisdis nito. Di nagtagal, oras na upang gumising at magtrabaho ang mga katulong. Inayos ng babae ang buhok at tumakbo, halos patakas mula sa kuwarto, hindi pinansin ang alok ni Shimamura na ihatid siya hanggang pinto. Baka may makakita sa kanilang dalawa na magkasama.Nagbalik si Shimamura sa Tokyo nang araw na iyon."NATATANDAAN mo ba ang sinabi mo noon? Nagkamali ka. Sino'ng luku-luko ang pupunta sa gayong lugar sa Disyembre" Hindi kita tinatawanan."Iniangat ng babae ang ulo. Ang pisngi nito, mula mata hanggang tulay ng ilong na dumagan sa kamay ni Shimamura, ay namumula sa ilalim ng makapal na polbo. Nagpaalala kay Shimamura ng lamig sa lupain ng yelo, ngunit dahil sa kaitiman ng bundok ng babae, may tanging init dito.Banayad na nguniti ang babae, tila nasisilaw sa isang matinding liwanag. Marahil, nang siya'y ngumiti, nagunita niya ang "noon", at pinamula ng mga kataga ni Shimamura ang buong katawan nito. Nang yumuko ang babae,nang may bahagyang katigasan, nakita ni Shimamura na pati ang likod nito sa ilalim ng kimono ay matingkad na namumula. Naiiba dahil sa kulay ng buhok, parang hubad na inilatag sa harap niya ang mamasa-masa at nakatutuksong balat. Ang buhok nito'y hindi naman masasabing makapal. Kasintigas ng sa lalaki, at nakapusod pataas ayon sa estilo ng buhok ng Hapon, wala ni isang naligaw na buhok at nagniningning itong tila isang mabigat at maitim na bato.Minasdan ni Shimamura ang buhok at inisip kung ang lamig na labis na gumitla sa kanya - kailanma'y hindi siya nakahipo ng gayon kalamig na buhok, sabi niya - ay hindi dahil sa lamig ng taglamig sa lupain ng yelo kundi dahil sa isang bagay sa buhok mismo. Nagsimulang magbilang ang babae sa mga daliri. Ilang sandali itong nagbilang."Ano'ng binibilang mo?" tanong ni Shimamura. Nagpatuloy pa rin ang pagbibilang."Noo'y ikadalawampu't tatlo ng Mayo.""Binibilang mo pala ang araw. Huwag mong kalilimuta, ang Hulyo at Agosto ay dalawang magkasunod na mahahabang buwan."""Ikaisandaan at siyamnapu't siyam na araw. Eksaktong ikaisandaan ay siyamnapu't siyam na araw.""Paano mo natandaang iyo'y ikadalawampu't tatlo ng Mayo?""Titingnan ko lang ang diary ko.""Nagda-diary ka?""Masarap basahi ang lumang diary. Pero wala akong itinatago kapag sumusulat ako sa aking diary. Kung minsa nga'y nahihiya pa akong basahin ito.""Kailan mo sinimulan?""Noong bago ako magpunta ng Tokyo bilang geisha. Wala akong pera, at ang binili ko'y simpleng notebook, na aking ginuhitan. Napakatulis siguro ng lapis ko noon. Maayos at pantay-pantay ang linya, at bawat pahina'y punung-puno mula itaas hanggang ibaba. Nang magkaroon ako ng pambili ng diary, hindi na katulad ng dati na napakaingat ko. Sinimulan kong ipagwalang-bahala ang mga bagay. Gano'n din sa pagpapraktis kong sumulat. Dati nagpapraktis muna akong sumulat sa diyaryo bago ko subukin sa mahusay na papel, pero ngayon, sa mahusay na papel na mismo ako nagsisimula.""At hindi ka tumigil sa paggawa ng diary?""Oo. Mula noong disisais ako, pero ang pinakamaganda'y ngayong taong ito. Sumusulat ako sa aking diary pagdating ko mula sa isang parti bago mahiga, at kapag binasa ko uli, nakikita ko ang mga lugar kung saan ako nakatulog sa pagsulat… Pero hindi ako sumusulat araw-araw. May mga araw na nakakaligtaan ko. Sa bundok na ito, pare-pareho ang mga parti. Sa taong ito, wala akong makita liban sa isang diary na may bagong araw bawat pahina. Mali ito. Pero kapag nagsimula akong sumulat, gusto kong sumulat lang nang sumulat."Ngunit higit pa sa diary, nagulat si Shimamura sa sinabi ng babae na maingat nitong itinatala ang bawat nabasang nobela at maikling kuwento mula nang ito'y kinse o disisais anyos. Sampung notebook na ang napuno nito."Isinusulat mo rin ang iyong kritisismo?""Hindi ko kailanman kayang gawin iyon. Isinusulat ko lamang angawtor at ang mga tauhan at kung ano ang relasyon nila sa isa't isa. Iyon lang.""Pero ano'ng napapala mo?""Wala.""Pagsasayang lang ng oras.""Pagsasayang lang talaga ng oras," masayang tugon nito na parang bale-wala ang gayong pagtanggap. Mataman itong tumitig kay Shimamura, gayunman.Lubos na pagsasayang ng oras. Sa kung anong dahilan, ibig idiin ni Shimamura ang puntong ito. Ngunit naaakit siya sa babae nang sandaling iyon at naramdaman niyang umaagos sa kanya ang isang katahimikang katulad ng boses ng ulan. Alam niyang para sa babae ay hindi ito pagsasayang ng oras, ngunit kahit gayon, ang pagpapasiyang ito nga'y pagsasayang ay nagkaroon ng epektong patiningin at dalisayin ang karanasan nito.Ang kuwento nito tungkol sa mga nobela ay tila walang kinalaman sa "panitikan" sa pang-araw-araw na kahulugan ng salitang ito. Ang tangi nitong karanasan sa pakikipagkaibigan sa mga nakatira sa nayon ay pakikipagpalitan ng mga magasing pambabae, at pagkaraa'y mag-isa na lamang itong nagbabasa. Hindi ito gaanong pihikan at kakaunti ang naiintindihan sa panitikan, at hinihiram nito maging mga nobela at magasing nakita sa kuwarto ng mga panauhin sa otel. Di iilan sa mga bagong nobelistang nabasa nito ang walang kahulugan kay Shimamura. Sa pagkukuwento'y parang ibinibida nito ang malayo at banyagang literatura. May bagay na malungkot dito, may bagay na nakapanghihinayang, may bagay na nagpapahiwatig ng isang pulubing naubos na ang lahat ng pagnanasang. Nagunita ni Shimamura na ang sarili niyang malayong pantasya sa kanluraning ballet, na nakasalalay sa mga salita at litrato sa mga banyagang libro, ay hindi rin gaanong naiiba sa sarili nitong paraan.Masaya ring nagkuwento ang babae ng mga pelikula at dulang hindi nito napanood kailanman. Halatang sa mga nagdaang buwan ay labis itong nasabik sa isang taong makikinig. Nalimutan n kaya nito na isandaan at siyamnapu't siyam na araw na ang nakararaan, ganitung-ganito ring klase ng usapan ang nagsilbing udyok upang isadlak nito ang sarili kay Shimamura? Muli, natangay ang babae sa kuwentuhan, at muli, ang mga kataga nito'y tila nagpapainit sa sariling katawan.Ngunit ang pagnanasa nito sa lunsod ay nagmistulang isang mapaghanap na pangarap, nababalot ng simpleng pagpapaubaya sa kapalaran, at ang himig ng nasayang na panahon ay higit na matingkad kaysa anumang pahiwatig ng matinding pagkabigo ng isang nanirahan doon. Sa sarili'y tila hindi gaanong malungkot ang babae, ngunit sa tingin ni Skimamura, may kakatwang bagay tungkol dito na nakakaawa. Kung pababayaan niya ang sariling patangay sa isipin ng nasayang na panahon, palagay ni Shimamura ay mahahatak siya sa isang malayong emosyonalismo at masasayang din ang sarili niyang buhay. Ngunit nasa harap niya ngayon ang maliksi, buhay na mukha ng babae, namumula sa hangin ng kabundukan.Ano't anuman, binago niya ang pagtingin sa babae, at natuklasan niya, nakapagtataka, na ang pagiging geisha nito ay lalong nagpahirap sa kanya para maging malaya at bukas dito.Lasing na lasing nang gabing iyon, mabangis na kinagat ng babae ang kamay na dahil sa pamamanhid ay ayaw gumalaw sa kanyang utos. "Ano ka ba? Putang 'na mo, putang 'na mo. Tamad. Inutil. Ano ba'ng nangyayari sa iyo?"At hindi makatayo, pabiling-biling itong gumulong. "Hindi ako kailanman magsisisi. Pero hindi ako gayong babae. Hindi ako gayong babae.""Biyaheng hatinggabi papuntang Tokyo." Tila namalayan ng babae ang kanyang pagbabantulot, at nangusap ito na parang iyo'y itinataboy. Sa silbato ng tren, tumayo ito. Pahaltak nitong binuksan ang pintong may panel na papel at ang bintanang nasa likod, naupo sa pasimano at inihilig ang katawan sa barandilya. Rumaragasang palayo ang tren, ang alingawngaw ay naglaho at naging isang tunog na katulad ng panggabing hangin. Bumaha ang malamig na hangin sa kuwarto."Nasisiraan ka ba ng ulo?" Humakbang din si Shimamura patungo sa bintana. Tahimik sa labas, walang pahiwatig ng hangin.Walang kagalaw-galaw ang panggabing tanawin. Ang tunog ng bumabagsak na yelo ay tila humuhugong sa kailaliman ng lupa. Walang buwan. Ang mga bituin, na napakarami upang mapaniwalaan, ay napakaningning na bumababa na parang nalalaglag sa bilis ng kawalan. Habang lumalapit ang mga bituin, paurong nang paurong ang langit sa kulay ng gabi. Ang kabundukan sa hangganan, na wari'y nagkakapatung-patong at magkakamukha, ay naghahanay ng kanilang bigat sa saya ng mabituing langit, maitim at solido ngunit hindi tumitinag na nagbabadya ng kanilang kalakihan. Nagsama-sama ang panggabing tanawin sa isang malinaw at payapang kaisahan.Nang maramdaman ng babae ang paglapit ni Shimamura, yumakap ito sa barandilya. Walang pahiwatig ng kahinaan sa ganitong posisyon. Manapa, sa dilim ng gabi, ito ang pinakamalakas at pinakamahigpit na pag-iwas na maaari niyang gawin. Narito na naman tayo, naisip ni Shimamura.Maitim man ang mga bundok, nang mga sandaling iyo'y maningning ito dahil sa kulay ng yelo. Kay Shimamura, ang mga bundok ay tila tagusan, tila mapanglaw. Nawala ang kaisahan ng langit at bundok.Sinalat ni Shimamura ang lalamunan ng babae. "Masisipon ka. Nakita mo nang malamig dito." Tinangka niyang hilahin ang babae ngunit ito'y kumapit sa barandilya."Uuwi ako." Impit ang boses nito."Sige, umuwi ka.""Bayaan mo muna akong ganito.""Mananaog ako para maligo.""Hindi samahan mo ako rito.""Kung isasara mo ang bintana.""Bayaan mo lang akong ganito."Kalahati ng nayon ang nagtatago sa likod ng kulumpon ng cedar sa templo. Sa istasyon ng tren, walang sampung minuto sa taksi, umaandap-andap ang ilaw na parang ito'y naglalamat dahil sa lamig.Ang buhok ng babae, ang salamin ng bintana, ang manggas ng kanyang kimono - ang lahat ng kanyang hipuin ay malamig, malamig na kailanma'y hindi pa niya naranasan.Maging ang banig sa kanyang paa ay tila malamig. Humakbang siyang pababa sa banyo."Sandali. Sasama ako sa iyo." Mabait na sumunod ang babae.Nang inaayos na nito ang mga damit na inihagis ni Shimamura sa sahig sa labas ng banyo, isa pang panauhin, isang lalaki, ang pumasok. Yumuko ang babae sa harap ni Shimamura at itinao ang mukha."Aba, may tao pala." Umurong ang lalaki."Sandali," mabilis na tawag ni Shimamura. "Lilipat kami sa kbilang pinto." Dinampot niya ang mga damit at humakbang sa banyo ng babae. Sumunod sa kanya ang babae na parang sila'y mag-asawa. Lumusong si Shimamura sa banyo nang di lumilingon. Naramdaman niyang lumabas ang isang malakas na tawa sa kanyang labi nang malaman niyang kasama niya ito. Inilapit niya ang mukha sa gripo ng mainit na tubig at maingay na nagmumog.PAGKABALIK sa kuwarto, iniangat ng babae ang ulo mula sa unan at itinaas ang buhok sa gilid sa pamamagitan ng maliit na daliri."Labis akong pinalulungkot nito," anang babae. Iyon lamang ang sinabi nito. Ilang sandaling naisip ni Shimamura na medyo nakadilat ang mata ng babae, ngunit nakita niyang likha ng makapal na pilikmata ang ilusyong iyon.Ang babae, na laging hindi mapalagay, ay buong gabing hindi nakatulog.Marahil ay ingay ng itinataling obi ang gumising kay Shimamura."Ikinalulungkot ko, nagising kita. Pinabayaan na sana kitang matulog. Madilim pa. Tingnan mo - nakikita mo ba ako?" Pinatay nito ang ilaw. "Nakikita mo ba ako? Hindi?""Hindi. Napakadilim pa.""Hindi, hindi. Tingnan mo akong mabuti. Ayan. Nakikita mo na ako?" Binuksan nito ang bintana. "Masama ito. Nakikita mo ako. Uuwi na ako."Muling nabigla sa lamig ng umaga, iniangat ni Shimamura ang ulo mula sa unan. Kulay pa rin ng gabi ang langit ngunit sa kabundukan, umaga na."Pero hindi bale. Hindi gaanong abala ang mga magsasaka sa panahong ito, at walang lalabis nang ganito kaaga. Pero palagay mo ba'y may aakyat ngayon sa bundok?" Kinakausap ng babae ang sarili at lumakad-lakad, nahihala nito ang nakalawit na dulo ng itinataling obi. "Walang dumating na panauhin sa biyaheng alas singko mula sa Tokyo. Wala pang gaanong trabaho ang mga tao sa otel."Kahit naitali na ang obi, tumayo ito at umupo, at tumayo uli, at naglakad-lakad sa kuwarto, sa bintana nakatingin. Hindi ito mapakali, tulad ng isang alumpihit na hayop panggabi na natatakot sa pagdating ng umaga. Tila napapaibabawan ng isang kakatwa at may mahikang kabaliwan.Mayamaya'y napakaliwanag na sa kuwarto kaya nakikita na ni Shimamura ang pula sa pisngi ng babae. Pumako ang kanyang mata sa napakatingkad at nangingislap na kapulahang ito."Nagliliyab ang pisngi mo. Ganyan kalamig ngayon.""Hindi ito dahil sa lamig. Tinanggal ko lang ang aking polbo. Magkulubong lamang ako sa kama'y iinit na akong tulad ng isang pugon." Lumuhod ang babae sa salaming nasa tabi ng kama."Araw na. Uuwi na ako."Sinulyapan siya ni Shimamura, at dagling itinungo ang tingin. Yelo ang putting nasa nasa kalaliman ng salamin, at lumulutang sa gitna nito ang mapula at nangisngislap na pisngi ng babae. May hindi mailarawang sariwang kagandahan sa pagkakaiba.Sikat na nga ba ang araw? Mas matindi ngayon ang liwanag ng araw, tila malamig itong nasusunig. Sa harap nito, lalong naging maitim ang buhok ng babae, pinpatungan ng matingkad at makislap na pula.MARAHIL, para mapigil ang pagtambak ng yelo, ang tubig sa mga banyo ay pinaaagos sa paligid ng pader ng otel sa pamamagitan ng isang pansamantalang kanal, at sa harap ng entrada, kumalat itong tila isang mababaw na bukal. Isang malaki at itim na aso ang nakatayo sa bato sa tabi ng pinto at dumidila-dila sa tubig. Ang mga ski para sa mga panauhin ng otel, na inilabas marahil mula sa bodega, ay inihilera para patuyuin, at ang bahagyang amoy ng amag ay pinatamis ng singaw. Ang yelong nalaglag sa atip ng pampublikong banyo sa mga sanga ng cedar ay nababasag sa mainit at walang hugis na anyo.Sa pagtatapos ng taon, ang kalsadang ito'y hindi na makikita dahil sa bagyo ng yelo. Sa pagdalo sa mga parti, kakailanganin ng babae na magsuot ng mataas na botang goma, ng lawlaw na "pantalong pambundok" sa ibabaw ng kanyang kimono, magbabalabal ito ng isang kapa, at tatakpan ang mukha ng isang belo. Sa panahong iyon, mga sampung talampakan marahil ang kapal ng yelo - bago mag-umaga'y dinungaw ng babae ang matarik na kalsada sa gulod, at ngayon, bumababa na si Shimamura sa kalsada ring ito. Sa gilid ng kalsada, nakasabit sa matataas na sampayan ang mga pinatutuyong lampin. Sa ilalim ng sampayan, nakalatag ang tanawin ng hangganan ng bundok, ang yelo sa taluktok ay banayad na kumikinang. Ang mga berdeng sibuyas sa maliliit na hardin ay hindi pa natatabunan ng yelo.Sa mga bukid, nag-i-ski ang mga batang-nayon.Nnag papasok na si Shimamura sa parte ng nayon na kaharap ng haywey, nakarinig siya ng isang tunog na tila mahinang ulan.Sa mga medya-agwa, mabining kumikislap ang naglawit na piraso ng nagyeyelong tubig."Nasimulan mo na rin lang e baka puwedeng palahin mo na rin nang kaunti ang sa amin?" Nasisilaw sa matinding araw, isang babaeng pauwi mula sa pampublikong banyo ang nagpupunas ng mukha sa pamamagitan ng isang mamasa-masang tuwalya habang nakatingala sa isang lalaking nagpapala ng yelo sa atip. Marahil, isa siyang weytres na napadpad sa nayon nang mas maaga kaysa panahon ng pag-i-ski. Ang kasunod na pinto ay isang kapihan na lundo ng atip, ang pintura sa bintana'y natutungkab na sa kalumaan.Hile-hilerang bato ang nakadagan sa atip ng mga bahay para huwag iyong tangayin ng hangin. Tanging sa parteng nakalantad sa araw makikita ang kaitiman ng mga bilog na bato, na may mas malatintang kaitiman dahil sa parang yelong hangin at bagyo kaysa mamasa-masang kaitiman na likha ng natutunaw na yelo. Ang mababang medya-agwa na nakayakap sa yelo ay tila nagpapakita ng kaluluwa mismo sa lupain sa hilaga.Binabasag ng mga bata ang yelo mula sa kanal at ang mga piraso'y ibinabalibag sa gitna ng kalsada. Pinagkakatuwaan nila ang kislap ng tumatalsik na yelo habang nadudurog. Habang nakatayo sa liwanag ng araw, hindi makapaniwala si Shimamura na gayon kakapal ang yelo. Sandali siyang tumigil para manood.Isang dalagita, mga dose anyos, ang nakatayong hiwalay sa iba, nakasandal sa isang pader, at may ginagantsilyo. Sa ibaba ng lawlaw na "pantalong pambundok", hubad ang mga paa nito liban sa sandalyas, at nakikita ni Shimamura na namumula at bitak-bitak ang talampakan nito dahil sa lamig. Katabi ng kabataang ito ang isang paslit na babae, mga dalawang-taong-gulang, nakatayo sa isang bigkis ng kahoy na panggatong at matiyagang hinahawakan ang isang rolyo ng sinulid. Maging ang kupas at abuhing sinulid mula sa paslit ay tila mainit at makislap na nakaikid.Naririnig ni Shimamura ang kagat ng katam ng karpintero sa isang gawan ng ski mga pito o walong pinto pababa sa kalsada. Mga lima o anim na geisha ang nagdadaldalan sa lilim ng kaibayong medya-agwa. Sa mga ito, natitiyak ni Shimamura, ay kabilang ang babae, si Komako - nalaman niya ang pangalan nito bilang geisha sa isang katulong nang umagang iyon. At totoo nga, nroon ito. Sa malas, napansin siya nito. Inihihiwalay ito ng napakaseryosong mukha sa ibang geisha. Mangyari pang mamumula ito, at sana makapagkunwari man lamang itong walang nangyari -- ngunit bago pa masundan ni Shimamura ang naiisip, nakita niyang namumula na ito hanggang lalamunan. Mas mabuti pa sanang ibinaling nito ang tingin sa malayo, ngunit dahan-dahang luminga ang ulo nito para sundan siya, habang ang mga mata'y nakapako sa lupa, talagang hindi mapalagay.Nag-aapoy din ang mga pisngi ni Shimamura. Mabilis siyang lumampas sa mga geisha, ngunit dagli siyang sinundan ni Komako."Sandali," habol nito, "hinihiya mo ako sa paglalakad sa ganitong panahon.""Ipinahiya kita - at akala mo ba'y hindi rin ako napapahiya, nariyan kayong lahat para abangan ako? Halos hindi ako makaraan dito. Ganito ba lagi?""Oo, sa ganitong oras. Sa hapon.""Pero palagay ko'y lalo kang mapapahiya kung ganyang namumula ka't naghahabol sa akin.""Ano kung mapahiya ako?" Malinaw at tiyak ang mga salita, ngunit namumula na naman ito. Tumigil ito at ipinupulupot ang isang kamay sa isang punong persimmon sa gilid ng kalsada. "Hinabol kita dahil naisip kong baka maaari kitang imbitahan sa aking bahay.""Malapit ba rito?""Napakalapit.""Pupunta ako kung ipababasa mo sa akin ang iyong diary.""Susunugin ko ang aking diary bago ako mamatay.""Pero hindi ba mayroong may-sakit na lalaki sa inyong bahay?""Paano mo nalaman?""Sinalubong mo siya sa istasyon kahapon. May suot kang pang matingkad na asul. Malapit sa kanya ang upuan ko sa tren. At may kasama siyang babae, napakabait na inaalagaan siya. Asawa ba niya? O isang sumundo para siya'y iuwi? O isang taga-Tokyo? Para talagang siyang ina. Humanga ako.""Bakit hindi mo man lang binabanggit kagabi? Bakit napakatahimik mo? May bagay na bumabalisa sa rito."Asawa ba ng lalaki?"Hindi sumagot si Komako. "Bakit wala kang sinabi kagabi? Nakapagtataka kang tao."Hindi nagustuhan ni Shimamura ang ganitong katalasan. Wala siyang nagawa at walang nangyaring anuman para sa ganitong usapan, at iniisip niyang baka may bagay na likas sa babae na itinatago nito at ngayon lumilitaw. Gayunman, nang puntahan siya nito sa ikalawang pagkakataon, tinanggap niyang tinatamaan siya sa isang marupok na bahagi. Ngayong umaga, nang sulyapan niya si Komako sa salaming kinakikitaan din ng yelo, mangyari pang nagunita niya ang babaeng nasa bintana ng panggabing tren. Bakit wala siyang sinabing anuman?"E ano kung meron mang may-sakit na lalaki? Wala sinumang nakakapasok sa kuwarto ko." Lumusot si Komako sa bukas na bahagi ng isang mababang pader na bato.Sa kanan nila ay may isang maliit na bukid, at sa kaliwa, naghilera ang mga punong persimmon sa pader na hangganan ng katabing bukid. Tila may hardin ng bulaklak sa harap ng bahay, at lumalangoy ang mga pulang larpa sa lawa-lawaang may lotus. Binasag ang yelo sa lawa at itinambak sa pampang. Matanda na at nabubulok ang bahay, tulad ng tuoyt nang puno ng isang persimmon. May patse-patse ng yelo sa atip, nakalundo ang mga kilo na alun-along nakaguhit sa m,edya-agwa.Kulob at malamig ang hangin sa sahig na lupa ng pasilyo. Inakay ni Komako si Shimamura paakyat sa hagdan bago nasanay ang kanyang mata sa dilim. Matatawag nga iyong hagdan pagkat ang kuwarto ni Komako ay nasa attic, sa ilalim mismo ng bubong."Ang kuwartong ito'y dating alagaan ng uod na kinukunan ng seda. Nagulat ka ba?""Masuwerte ka 'ka mo. Sa lakas mong uminom, mabuti't hindi ka nahulog.""Nahulog na ako. Pero, karaniwan, kapag sumobra ang nainom ko, gumagapang ako sa kotatsu sa ibaba at doon natutulog." Tinantantiyang ipinasok nito ang kamay sa kotatsu, pagkaraa'y bumaba upang kumuha ng uling. Luminga-linga si Shimamura sa kakatwang kuwarto. Kahit iisa lamang ang mababang bintana, sinasangga ng bagong palit na papel sa pinto ang sikat ng araw. Ang mga dingding ay matiyagang dinikitan ng papel, kaya ito'y natulad sa loob ng isang kahong papel: sa itaas, ang naroon lamang ay ang hubad na atip na bumababa sa bintana, parang isang kulimlim na kalungkutang nakalatag sa silid. Iniisip kung ano ang maaaring nasa likod ng dingding, naramdaman ni Shimamura ang alumpihit na pakiramdam na parang siya'y nabibitin sa kawalan. Ngunit kahit dukha ang mga dingding at sahig, wala iyong kadumi-dumi.Sa ilang sandali, naguni-guni ni Shimamura na sa silid na ito, tumatagos marahil ang liwanag kay Komako, tulad ng pagtagos nito sa maninipis na balat ng mga uod.Ang kotatsu ay natatakpan ng isang makapal na kumot katulad ng magaspang at guhitang telang koton ngkaraniwang "pantalong bundok." Luma na ang aparador ngunit ang hilatsa ng kahoy ay pino at tuwid - naipundar marahil ni Komako noong ito'y nasa Tokyo. Hindi ito katerno ng mumurahing tokador; samantalang ang pulang kahong panahi ay kumikinang sa pulidong barnis. Ang mga kahong nakasalansan sa dingding sa likod ng manipis na kurtinang lana ay tila ginagamit na estante ng mga libro.Nakasabit sa dingding ang kimono nang nagdaang gabi. Bukas ito at nakikita ang matingkad na pulang kamison.Paluksong umakyat ng hagdan si Komako, may dalang uling."Galing ito sa silid ng maysakit. Huwag kang mag-alala. Ang apoy daw ay hindi nagkakalat ng mikrobyo." Halos sumagi sa kotatsu ang bagong-ayos nitong buhok nang haluin nito ang uling. May tuberkulosis sa bituka ang anak ng titser sa musika, aniya, at umuwi sa kinagisnang bahay para mamatay.Pero hindi tamang sabihing ito'y "umuwi sa kinagisnang bahay." Ang totoo, ni hidni ito ipinanganak dito. Bahay ito ng kanyang ina. Nagturo ng sayaw ang kanyang ina sa baybayin maging nang ito'y hindi na geisha, ngunit inatake ito sa puso noong nasa edad kuwarenta, at kinailangang bumalik sa bukal na ito para magpagaling. Ang anak, ang ngayo'y maysakit, ay mahilig sa makina maging noong bata pa, at nagpaiwan upang magtrabaho sa isang pagawaan ng relo. Hindi nagtagal, lumipat ito sa Tokyo at nagsimulang mag-aral sa gabi, at hindi ito nakaya ng kanyang katawan. Beinte singko anyos pa lamang ito.Lahat ng ito'y walang anumang isinalaysay ni Komako, ngunit wala itong sinabing anuman tungkol sa babaeng nag-uwi ng lalaki, at wala rin kung bakit mismo'y nakatira sa bahay na ito.Sa sinabi ni Komako, gayunman, lubos na hindi mapalagay si Shimamura. Nakabitin sa kawalan, parang nagsalaysay si Komako sa apat na direksiyon.Nnag lumabas sa pasilyo si Shimamura, may napansin siyang bagay na mamuti-muti sa sulok ng kanyang mga mata. Kahon ito ng samisen, at napuna niyang mas malapad ito at mahaba kaysa nararapat na sukat. Hindi niya mapaniwalaan na nadadala ni Komako ang ganito kahirap dalhing bagay sa mga pagtitipon. Bumukas ang madilim na pinto sa loob ng pasilyo."Puwede ko bang tapakan ito Komako?"Iyo'y malinaw na boses, napakaganda kaya halos malungkot. Hinintay ni Shimamura na bumalik ang alingawngaw.Boses iyon ni Yoko, ang boses na tumawag sa station master sa kabila ng makapal na yelo nang gabing nagdaan."Sige lang."Magaang na tumapak si Yoko sa kahon ng samisesn, hawak ang isang krista na orinila.Sa pamilyar na paraan ng pagkausap nito sa station master nang gabing nagdaan, at sa paraan ng pagsusuot nito ng "pantalong bundok," malinaw na ito'y katutubo sa lupaing ito ng yelo, ngunit ang lutang na burda ng obi nito, na kalahati'y kita sa ibabaw ng pantalon, ay nagpasariwa at nagpasaya sa magaspang na mapulang kayumanggi at itim na guhit ng pantalon. Sa ganito ring dahilan, ang mahabang manggas ng lanang kimono nito ay nagkaroon ng isang natatangi at mapanuksong halina. Ang pantalon, na biyak sa ibaba ng tuhod, ay humakab sa balakang, at ang makapal na telang koton, kahit natural na matigas, ay tila numipis at lumambot.Pinukulan ni Yoko ng mabilis at matalim na sulyap si Shimamura pagkaraa'y tahimik na humakbang sa lupnag sahig at lumabas.Maging nang makaalis na siya ng bahay, binabagabag pa rin si Shimamura ng sulyap na iyon, na nagliliyab sa harap mismo ng kanyang noo. Kasinlamig ito ng isang napakalayong liwanag, pagkat ang hindi mailarawang kagandahan nito ay nagpasikdo ng kanyang puso nang gabing nagdaan, nang ang liwanag na iyon sa bundok ay tumawid sa mukha ng babae sa bintana ng tren, at sandaling tinaglawan ang mga nito. Muling nagbalik ang impresiyon kay Shimamura, at kahalo nito ay ang gunita ng isang salaming puno ng yelo, at lumulutang ang namumulang pisngi ni Komako sa gitna.Binilisan niya ang lakad. Bilugan at mataba ang kanyang hita, ngunit saklot siya ng isang natatanging sigla habang lumalakad na nakatitig sa mga bundok na labis niyang kinagigiliwan. Bumilis ang kanyang hakbang kahit ito'y halos hindi niya namamalayan. Laging nakahandang patangay sa gising na pangangarap. Hindi niya mapaniwalaan na ang salaming lumulutang sa panggabing tanawin at ang isa pang salamin na puno ng yelo ay sadyang likha ng tao. Ang mga ito'y bahagi nhg kalikasan, at bahagi ng isang tila napakalayong daigdig.At ang kuwartong nilisan niya ngayon lamang ay naging bahagi na rin ng napakalayong daigdig na iyon.Nagitla sa sarili, at nangailangan ng isang bagay na makakapitan, tumigil siya sa harap ng isang bulag na masahista sa tuktok ng burol."Puwede mo ba akong masahihin?""Sandali. Anong oras na ba?" Kinipkip ng masahista ang tungkod at pagkadukot sa isang may takip na pambulsang relo sa obi, ay kinapa ng kaliwang kamay nito ang oras. "Alas dos treinta'y singko. May nagpapamasahe sa akin sa makalampas ang istasyon nang alas tres medya. Pero puwede naman siguro akong mahuli.""Ang galing tumingin ng oras.""Walang salamin, kaya nakakapa ko ang mga kamay.""Nakakapa mo ang mga numero?""Hindi mga numero." Muli nitong inilabas ang relo na yari sa pilak, malaki para sa isang babae, at pinitik ang takip. Inilatag nito ang mga daliri sa mukha, ang isa'y sa alas dose at ang isang sa alas sais, at ang pangatlo, sa gitna, sa alas tres. "Tumatama rin naman ang pagbasa ko ng oras. Maaaring huli ako nang isang minuto, pero hindi ako kailanman pumapaltos nang hanggang dalawang minuto.""Hindi ka ba nadudulas sa kalsada?""Sinusundo ako ng anak kong babae kapag umuuln. Sa gabi, mga tao sa nayon ang minamasahe ko at hindi ako nakakarating nang ganito kalayo. Nagbibiruang lagi ang mga tao sa otel, sabi'y ayaw daw akong palabasin ng asawa ko kung gabi.""Malalaki na ba'ng anak mo?""Dose anyos ang panganay kong babae." Narating nila ang kuwarto ni Shimamura, at sandali silang ntahimik nang magsimula na ang pagmamasahe. Mula sa malayo, umabot sa kanila ang tunog ng isang samisen."Sino kaya iyon?""Nahuhulaan mo ba kung sinong geisha sa tunog lang?""Iyong iba. Ang iba'y hindi. Hindi ka dapat magtrabaho. Tingnan mo, ang kinis-kinis at ang lambut-lambot mo.""Wala akong matigas na masel.""Matigas dito sa may puno ng leeg. Pero tamang-tama ka lang, hindi masyadong mataba, hindi masyadong payat. Hindi ka umiinom, ano?""Alam mo kung umiinom?""May tatlo akong kostumer na katulad ng katawan mo.""Karaniwang katawan.""Pero kung hindi ka iinom, hindi mo naman malalaman kung paano mo talaga mpapasarap ang buhay mo - ang makalimutan ang lahat ng nangyayari.""Umiinom ang asawa mo, ano?""Sobra.""Pero kung sino man iyon, hindi siya gaanong mahusay tumugtog.""Mahina talaga.""Noong bata pa ako. Mula noong ako'y walo hanggang maglabingwalo. Labinlimang taon na akong hindi tumutugtog. Mula nang mag-asawa ako."Lahat kaya ng bulag ay mukhang mas bata kaysa kanilang itsura? Naisip ni Shimamura."Pero kapag natuto ka nang bata pa, hindi mo na malilimutan.""Nasira ang kamay ko sa trabahong ito, pero magaling pa ang aking tainga. Hindi ako mapalagay kapag naririnig ko sila. Pero palagay ko'y hindi rin ako kuntento sa sarili kong pagtugtog noong bata pa ako." Sandaling nakinig ang masahista. "Si Fumisiguro sa Izutsuya. Pinakamadaling malaman ang pinakamagaling at pinakamahina.""May magagaling?""Napakagaling ni Komako. Bata pa siya, pero alam mo naman, hindi masyadong mataas ang pamntayan namin dito sa bunmdok.""Hindi ko siya talagang kilala. Pero nakasakay sa tren kagabi ang anak ng titser ng musika.""Gumaling na uli?""Mukhang hindi.""Siyang? Matagal siyang nagkasakit sa Tokyo, at sinasabi nilang naging geisha si Komako noong nakaraang tag-araw para makatulong sa pagbabayad sa doktor. Ewan ko kung nakatulong.""Si Komako ma 'ka mo?""May kasunduan pa lamang sila. Pero palagay ko, gumagaan ang kalooban ng isang tao kapag ginawa ang lahat ng makakaya niya.""Kasunduan ba 'ka mo?""Sabi nila. Ewan ko, pero iyan ang balita."Napakakaraniwang bagay ang makarinig ng tsismis tungkol sa geisha mula sa isang masahista ng bukal, ngunit kabaligtaran at lalong nakakagulat ang naging epekto nito; ang pagpasok ni Komako bilang geisha para tulungan ang nobyo niya ay karaniwang kuwentong nakaiiyak kaya natagpuan ni Shimamura ang sarili na halos hindi ito matanggap. Marahil, ilang konsiderasyong moral - mga kuwestiyon kung tama o maling ipagbili ang sarili bilang geisha - ang nakadagdag sa pagtanggi.Iniisip ni Shimamura na gusto niyang halukayin pa ang kasaysayan ni Komako, ngunit hindi na nagsalita ang masahista.Kung may kasunduan na ang lalaki at si Komako, at kung si Yoko ang bago nitong kalaguyo, at ang lalaki'y malapit nang mamatay - muli na namang nagbalik kay Shimamura ang ekspresyong "nasayang na pagsisikap". Kung magiging tapat sa pangako si Komako hanggang wakas, at ipagbibili pa nito ang sarili para makabayad lamang sa doktor - ano pa ba ito kundi na nasayang na pagsisikap?Tatapatin niya si Komako sa katotohanang ito, ipamumukha niya kapag nagkita uli sila, sabi niya sa sarili; gayunman, ang buhay nito'y tila naging mas dalisay at mas malinis dahil sa bagong pagkaalam nito.Namamalayan ang nakakahiyang panganib sa kanyng manhid na pakiramdam sa kung ano ang huwad at hungkag, nakahigang pinatuunan ito ng isip ni Shimamura, sinisikap madama ito, kahit matagal nang nagpaalam ang masahista. Nanlalamig siya hanggang sa kalaliman ng kanyang sikmura - ngunit may nakaiwan sa bintana nang bukas na bukas.Lumatag na ang kulay ng gabi sa lambak ng bundok, maaga itong nalibing sa mga anino. Sa takipsilim, na ngayo'y nanganganinag pa sa liwanag ng lumulubog na araw, tila lumalapit ang malayong bundok.Di nagtagal, nang ang mga pagitan ng bundok ay nagiging malayo at malapit, mataas at mababa, ang mga anino nito ay nagsimulang lumalim, at pumula ang langit sa taluktok ng bundok na mayelo, na ngayo'y napapaliguan na lamang ng isang maputlang liwanag.Nangingitim na nakatayo ang mga kulumpon ng cedar sa pampang ng ilog, sa laruang ski, sa paligid ng templo.Tulad ng isang mainit na liwanag, bumuhos si Komako sa hungkag na pagkabalisang buamabagabag kay Shimamura.May miting sa otel para pag-usapan ang mga plano sa panahon ng pag-I-ski. Ipinatawag si Komako para sa parti pagkaraan. Pinainit nito ang kamay sa kotatsu, pagkatapos ay maliksing tumayo at sinalat ang pisngi ni Shimamura."Maputla ka ngayong gabi. Nakapagtataka." Hinila nito ang malambot na laman sa pisngi niya na parang ibig iyong bakbakin. "Pero ikaw din ang may kasalanan."Lasing na ng kaunti si Komako. Nang bumalik mula sa parti, bumagsak ito sa harap ng salamin, at halos nakakatawa ang kalasingang ipinakita ng mukha nito. "Wala akong alam doon. Wala. Masakit ang ulo ko. Ang sama ng pakiramdam ko. Masama. Gusto kong uminom. Bigyan mo ako ng tubig."Pinagdaop nito sa mukha ang dalawang palad at gumulong nang hindi iniintindi ang maingat na pagkakaayos ng kanyang buhok. Mayamaya, bumangon uli ito at sinimulang tanggalin ang makapal na polbo sa pamamagitan ng malamig krema. Matingkad na pula ang nasa ilalim. Mukhang nasisiyahan ito sa kanyang sarili. Kay Shimamura, nakagugulat ang gayon kabilis na paglipas ng kalasingan. Kumikinig ang balikat ni Komako sa lamig.Buong Agosto'y halos muntik na itong bumagsak. Sa matinding nerbiyos, sabi nito kay Shimamura."Akala ko'y mababaliw ako. Laging akong nag-iintindi sa isang bagay, na hindi ko alam kung ano. Nakakatakot. Hindi ako mapagkatulog.Nakokontrol ko lamang ang sarili ko kapag pumupunta ako sa isang parti. Kung anu-ano ang napapanaginipan ko, at nawalan ako ng ganang kumain. Uupo ako at kung ilang oras n dadagok sa sahig, kahit sa kainitan ng araw.""Kailan ka unang naging geisha?""Noong Hunyo. Inisip ko noong una na pumunta sa Hamamatsu.""Para mag-asawa?"Tumango si Komako. Hinahabol siya ng lalaki para pakasalan ngunit hindi niya ito magustuhan. Matagal bago siya nakapagdesisyon."Pero kung ayaw mo sa kanya, ano ang mahirap sa desisyon?""Hindi gayon kasimple.""Masarap ang may-asawa?""Tumigil ka. Mas malamang na gusto kong malinis at maayos ang lahat ng nasa paligid ko."Umungol si Shimamura."Alam mo, napakahirap mong kausaping tao.""May relasyon ba kayo ng lalaking taga-Hamamatsu?"Isinigaw ni Komako ang sagot: "Kung mayroon, palagay mo ba'y magdadalawang-isip pa ako? Pero sinabi niyang hangga't narito ako, hindi niya ako papayagang mag-asawa ng iba. Gagawin niya ang lahat para huwag matuloy.""Pero ano'ng magagawa niya mula sa malayong Hamamatsu?" Iyon ba ang inaalala mo?"sandaling nag-inat si Komako, nilalasap ang init ng sariling katawan. Nang muli itong magsalita, kaswal na ang kanyang tono. "Akala ko'y buntis ako." Humagikhik ito. "Nakakatawa kapag naaalala ko ngayon."Namaluktot itong tila isang bata, at pagkaraa'y dalawang kamay na sinunggaban ang leeg ng kimono ni Shimamura.Sa malago nitong pilikmata, muli na namang naisip ni Shimamura na kalahati lamang nakadilat ang mga mata nito.NAKAUPO sa tabi ng painitang-bakal, may isinulat si Komako sa likod ng isang lumang magasin nang gumising si Shimamura kinbukasan."Hindi ako makakauwi ngayon. Bumangon ako nang magdala ng uling ang katulong, pero maliwanag na. Pumapasok na ang araw sa pinto. Nalasing ako ng kaunti kagabi, at napasarap ang tulog ko.""Anong oras na?""Alas otso.""Halika, maligo tayo." Bumangon si Shimamura."Hindi ako puwedeng sumama. Baka may makakita sa akin sa bulwagan." Napakaamo na nito ngayon. Nang bumalik si Shimamura mula sa paliligo, inabutan niya si Komako na matiyagang naglilinis ng kuwarto, may panyong masining na nakatakip sa ulo.Napakaingat na nitong napunasan ang mga paa ng mesa at ang gilid ng painitang-bakal, at ngayo'y hinahalo nito ang uling ng sanay na kamay.Kontentong nakaupo si Shimamura, nagsisigarilyo habang ang paa'y nasa kotatsu. Nang malaglag ang abo sa kanyang sigarilyo, dinampot ito ni Komako sa pamamagitan ng isang panyo at dinalhan siya ng isang ashtray. Napatawa si Shimamura, tawang kasinsaya ng umaga. Tumawa rin si Komako."Kung may-asawa ka, lagi mo sigurong kagagalitan.""Hindi. Pero pagtatawanana aako dahil tinitiklop ko maging maruming damit ko. Hindi ko mapigilan. Talagang ganito ako.""Sinabing mahuhulaan mo raw ang lahat sa isang babae tingnan mo lamang ang loob ng kanyang aparador.""Kay ganda ng araw." Nag-aalmusal sila at bumabaha ang pang-umagang araw sa kuwarto. "Maaga sana akong nakauwi para magpraktis ng samisen. Iba ang tunog sa araw na tulad nito." Tumingala si Komako sa kristal na langit.Malambot at krema ang yelo sa malayong bundok, parang may belong manipis na usok.Naalala ang sinabi ng masahista, iminungkahi ni Shimamura na sa kuwarto na niya magpraktis ng samisen si Komako. Dagli itong tumawag sa bahay upang humingi ng kopya ng musika at pamalit na damit.Kung gayo'y may telepono pala sa bahay na nakita niya nang nagdaang araw, naisip ni Shimamura. Ang mata ng isa pang babae, si Yoko, ay lumutang sa kanyang gunita."Dadalhin dito ng batang iyon ang iyong musika?""Maaari.""May kasunduan kayo ng anak na lalaki, di ba?""Aba! Kailan mo nasagap iyan?""Kahapon.""Kakatwa ka talaga. Kung nabalitaan mo kahapon, bakit hindi mo sinabi sa akin?" Ngunit ang tono nito'y di nagpakita ng katalasang tulad nang araw na nagdaan. Ngayon, may malinis na ngiti lamang sa mukha nito."Madaling ungkatin ang bagay na iyon kung hindi kita iginagalang.""Ano ba talaga ang iniisip mo? Kaya ayaw ko sa mga taong galing ng Tokya.""Binabago mo ang usapan. Hindi mo pa sinasagot ang tanong ko.""Hindi ko binabago ang usapan. At pinaniwalaan mo naman?""Oo.""Nagsisinungaling ka na naman. Alam kong hindi ka naniniwala.""Katunaya'y hindi ko mapaniwalaan ang lahat. Pero sabi nila'y naging geisha ka para tumulong sa pagbabayad sa doktor.""Parang kuwento sa isang mumurahing magasin. Pero hindi totoo. Wala kaming kasunduan kailanman. Naiisip lang ng tao na gano'n. Hindi dahil ibig kong tumulong kaninuman kung bakit ako naging geisha. Pero malaki ang utang-na-loob ko sa kanyang ina, at kailangang gawin ko ang aking makakaya.""Matalinghaga kang magsalita.""Sasabihin ko sa iyo ang lahat. Pakalilinawin ko. Para ngang may panahon na inisip ng kanyang ina na magandang ideya kung pakakasal kami. Pero inisip lamang niya ito. Hindi niya sinabi kahit kanino. Parang alam lang namin pareho ang nasa isip niya, pero hanggang doon lang. At iyan lamang ang nangyari."Magkaibigang magkababata.""Tama. Pero matagal kaming nagkahiwalay. Nang ipadala nila ako sa Tokyo para maging geisha, siya lang ang naghatid sa akin. Isinulat ko iyon sa pinakaunang pahina ng aking pinakalumang diary.""Kung nagkasama kayong dalawa, kasal na siguro kayo ngayon.""Ewan.""Pakakasal ka kanya.""hindi mo siya dapat alalahanin. Hindi magtatagal ay mamamatay na siya.""Pero tama bang lumalabas ka ng bahay kung gabi?""Hindi mo dapat itanong iyan. Paano ako mapipigil ng isang malapit nang mamatay para gawin ang gusto ko?"Walang maisip si Shimamura.Bakit kaya ni isang salita'y hindi nababanggit ni Komako ang batang si Yoko?At si Yoko, na nag-alaga sa may-sakit na lalaki sa tren, maaaring katulad ng pag-aalaga rito ng ina nito noong siya'y musmos pa - ano ang mararamdaman nito pagpunta sa otel, dala ang pamalit na kung ano - ng lalaking kasabay na umuwi ni Yoko?Natagpuan ni Shimamura ang sarili na ginugunita ang mga dati niyang malayong pantasya."Komako, Komako." Mababa ngunit malinaw ang magandang boses ni Yoko."Maraming salamat." Lumabas si Komako papunta sa silid-bihisan. "Ikaw pa mismo ang nagdala. Nabigatan ka siguro."Dagling umalis si Yoko.Nalagot ang pang-itaas na kuwerdas ng samisen nang tentatibo itong kalabitin ni Komako. Habang pinapalitan nito ang kuwerdas at itinotono ang instrumento, nakita ni Shimamura na may tiyak at tiwala itong salat. Dinampot nito ang makapal na balutan at binuksan iyon sa ibabaw ng kotatsu. Sa loob ay may ordinaryong libro ng mga awit at mga dalawampung piyesa ng musika. Nagtatakang sumulyap si Shimamura sa huli."Nagpapraktis ka mula rito?""Kailangan. Walang iba rito na makapagtuturo sa akin.""Iyong babaeng kasama mo sa bahay?""Paralisado siya.""Kung nakapagsasalita siya, maaari pa siyang makatulong sa iyo.""Pero hindi siya makapagsalita. Nagagamit pa niya ang kaliwang kamay para ituro ang mga mali sa sayaw, pero naiinis lang siya sa pakikinig sa samisen nang hindi maituro ang tama.""Naiintindihan mo talaga ang musika sa pagbasa ng piyesa?""Naiintindihan ko talaga.""Matutuwa ang ginoong naglathala niyan kapag natuklasan niyang may isang tunay na geisha - hindi ordinaryong baguhan lamang - na nagpapraktis sa kanyang kopya sa malayong bundok na ito.""Sa Tokyo, inaasahan nilang sasayaw ako, at binigyan nila ako ng mga leksiyon sa sayaw. Pero halos wala akong natutuhan sa pagtugtog ng samisen. Kung makakalimutan ko pa ito, wala nang makapagtuturo sa akin. Kaya gumagamit ako ng piyesa.""At ang pagkanta?""Ayokong kumanta. Natuto ako ng ilang kanta mula sa aking pagsayaw, at nakakaya ko naman, pero ang mga bago'y kailangang matutuhan ko sa radyo. Hindi ko alam kung gaano ako katama. Sa aking sariling estili - tatawa ka lang, alam ko. Bumubigay ang boses ko kapag kumakanta ako sa isang taong kilala ko. Lagi itong malakas at matapang sa mga estranghero." Sandali itong nagmukhang tila mahiyain, pagkaraa'y pumanatag uli at sumulyap kay Shimamura na parang isineseyas na kumanta na ito.Napahiya si Shimamura. Sa kasamaang-palad ay hindi siya mang-aawit.Sa pangkalahata'y pamilyar siya sa musikang Nagauta ng teatro at sayaw sa Tokyo, at alam niya ang titik ng karamihan sa mga awit. Pero wala siyang pormal n pagsasanay. Katunayan, iniuugnay niya ang musikang Nagauta hindi sa pribadong pagtatanghal ng isang geisha kundi sa aktor na nasa entablado."Pinahihirapan ako ng kostumer na ito." Kasabay ng mabilis na pagkagat sa pang-ibabang labi, ikinalang ni Komako ang samisen sa tuhod, at, nang tila naging ibang tao siya, taimtim niyang binalingan ang mga titik na nasa harap."Pinapraktis ko na ang isang ito mula pa noong nakaraang taglagas."Humagod ang lamig kay Shimamura. Tila tumaas ang kanyang balahibo hanggang pisngi. Binuksan ang mga unang nota ang isang nananagos na kahungkagan sa kanyang kaibuturan, at sa kahungkagang ito'y tumaginting ang tunog ng samisen. Nagitla siya - o manapa'y napaurong siya na parang nasapol ng isang tamang-tamang suntok. Nabalot ng damdaming halos pagsamba, sinasabayan ng mga alon ng pagsumbat sa sarili, walang pananggol, parang pinagkaitan ng lakas - wala siyang nagawa kundi patangay sa agos, sa sarap ng pagpapatianod saan man siya gustong dalhin ni Komako.Geishang bundok ito, nasabi ni Shimamura sa sarili, wala pang beinte anyos, at hindi maaaring gayon siya kagaling. At kahit na nasa isang maliit na kuwarto, hindi kaya nito hinahablot ang instrumento na parang nasa entablado? Siya mismo'y natatangay ng sarili niyang emosyonalismong bundok. Sinadya ni Komako na basahin ang mga kataga sa iisang tono, minsa'y bumabagal at minsa'y nilalampasan ang isang napakahirap na pasada; ngunit unti-unti, tila ito nilukuban ng isang engkanto. Habang tumataas ang boses nito, nagsimulang makaramdam si Shimamura ng bahagyang pagkatakot. Hanggang saan siya tatangayin ng makapangyarihan at tiyak na himig nito? Bumiling siya at iniunan ang ulo sa isang braso, na parang bagot sa naririnig.Para siyang nakawala nang matapos ang awit. A, umibig sa akin ang babaeng ito… ngunit nayamot siya sa sarili sa ganitong isipin.Tiningala ni Komako ang maliwanag na langit sa ibabaw ng yelo. "Iba ang tono sa araw na ito." Ang tono'y naging kasingyaman at kasintaginting, tulad ng ipinahiwatig ng tinuran nito. Iba ang paligid. Walang mga dingding ng teatro, walang manonood, walang alikabok ng lunsod. Kristal na lumulutang ang mga nota sa malinis na umaga ng taglamig, upang umabot ang tunog sa malayo at nagyeyelong taluktok ng bundok.Habang nagpapraktis na mag-isa, hindi marahil namamalayan sa sarili kung ano ang nangyayari, at ang tanging kapiling ay ang malawak na lambak na ito sa bundok, tila naging bahagi ito ng kalikasan upang magkaroon ng ganitong espesyal na kapangyarihan. Ang kalungkutan niya'y naghahatid ng dalamhati at pinapanday ang isang ligaw na lakas ng determinasyon. Walang dudang ang pagtugtog niya'y tagumpay ng determinasyon, at ipalagay mang nagkaroon siya ng kaunting pagsasasanay, natutuhan niya ang mga komplikadong awit mula sa mga kopya, at ngayo'y inaawit ang mga ito mula sa alaala.Kay Shimamura, isang nasayang na pagsisikap ang ganitong paraan ng buhay. Naramdaman din niya rito ang isang pangungulilang nanawagan sa kanya at humihingi ng simpatiya. Ngunit ang buhay at takbo ng buhay ay walang dudang dumadaloy nang ganito kadakila mula sa samisen, nang may panibagong halaga kay Komako mismo.Si Shimamura, na hindi sanay sa pasikut-sikot na teknik ng samisen, at emosyon lamang sa tono ang naiintindihan, ang siya marahil ideyal na tagapakinig ni Komako.Nang simulan ni Komako ang pangatlong awit - sensuwal na kalambutan ng musika marahil ang sanhi - nawala ang panlalamig at pagtaas ng balahibo, at si Shimamura, na panatag at matamang nakikinig, ay tumitig sa mukha ni Komako. Isang matinding pagkakalapit na pisikal ang lumukob sa kanya.Ang mataas at manipis na ilong ay karaniwan nang bahagyang malungkot, bahagyang namamanglaw, ngunit ngayon, kasabay ng malusog at matingkad na pamumula ng pisngi, para nitong ibinubulong: Narito rin ako. Parang ipinakakahulugan ng makikinis na labi ang isang nagsasayaw na liwanag kahit na ang mga ito'y parang talulot na nakatikom; at kung sa isang saglit ay nababanat ang mga ito, gaya ng hinihingi ng pagkanta, mabilis itong tumitikom uli sa isang nakahahalinang maliit na talulot. Ang bighani ng labi ay katulad na katulad ng bighani ng kanyang katawan mismo. Dahil sa mga mata niyang mamasa-masa at kumikislap, nagmukha siyang isang batang-batang babae. Wala siyang polbo, at sa ningning ng isang geishang lunsod ay sumapi ang kulay ng bundok. Ang kanyang balat, na nagpapahiwatig ng kasariwaan ng isang bagong talop na sibuyas o ng puno ng lila marahil, ay bahagyang namumula hanggang lalamunan. Higit sa lahat, ito'y malinis.Matigas at tuwid na nakaupo, tila mas mahinhin siya at mukhang dalag kaysa dati.Ngayon, habang nakatingin sa isang bagong piyesa, kinanta niya ang isang awit na hindi pa niya naisasaulo. Nang matapos ito ay tahimik niyang isinuksok ang pangkalabit sa ilalim ng mga kuwerdas at binayaan mapahinga ang sarili sa mas maginhawang posisyon.Ang pagbago niya ng upo'y mabilis na naghatid ng anyong nakakatukso at nanghihikayat.Walang maisip sabihin si Shimamura. Hindi pansin ni Komako kung ano ang palagay niya sa pagtugtog. Parang wala siyang pakialam na nasisiyahan sa kanyang sarili."Mahuhulaan mo ba lagi kung sino ang geisha sa tono ng kanyang samisen?""Madali. Wala pa kaming dalawampu rito. Depende iyan sa estilo. Ang pagiging indibiduwal ay higit na lumalabas sa ilang estilo kaysa iba."Muli nitong dinampot ang samisen at inilipat ang bigat ng katawan kaya ang mga paa ay nakahilig sa isang panig at ang instrumento ay nakapatong sa kalamnan ng binti."Ganito ang paghawak kung maliit ka." Yumuko ito sa samisen na parang napakalaki nito para sa kanya. "I-ti-im na buhok . . ." Nagboboses-bata si Komako at parang nag-aaral na kinalabit ang mga nota."Itim na buhok ba ang una mong natutuhan?""O-o." Parang batang ipinilig nito ang ulo, walang alinlangang tulad ng ginawa nito noong araw na napakaliit pa niya para mahawakan nang husto ang samisen.HINDI na tinatangkang umuwi ni Komako bago mag-umaga kapag nagpapaiwan ito sa gabi."Komako," mula sa bulwagan sa dulo ay tatawag ang dalawang-taong gulang na anak na babae ng tagapangasiwa ng otel, ang boses ay tumataas sa punto ng salitang bundok. Silang dalawa'y masayang maglalaro sa kotatsu hanggang sa bago tumanghali, at pagkaraa'y sabay silang mananaog para maligo.Pagkagaling sa paliligo, sinuklay ni Komako ang buhok. "Tuwing makakikita ng geisha ang bata, tumatawag ito, "Komako" sa nakakatawa niyang punto, at kapag nakakita siya ng retrato ng iba na lumang estilo ang buhok, si "Komako" rin iyon. Alam ng mga bata kung mahal mo sila. "Halika, Kimi. Maglaro tayo kina Komako." Tumayo si Komako upang umalis, pagkaraa'y tinatamad na naupo sa beranda. "Mga sabik na taga-Tokyo, nag-I-ski na."Ang kuwarto'y nakatunghay sa mismong dausdusan ng ski sa paanan.Mula sa kotatsu, sumulyap si Shimamura. Patse-patse na ang yelo sa bundok, at lima o anim na taong nakaitim na damit pang-ski ang nagpaikut-ikot sa may pilapil ng bakod. Parang sira ang mga ulo. Banayad ang dalisdis, at ang mga pilapil ay hindi pa natatakpan ng yelo."Mga estudyante yata. Linggo ba ngayon? Ano'ng mapapala nila?""Magagaling din naman sila," ani ni Komako, na parang sarili ang kinakausap. "Laging nagugulat ang mga panauhin dito kapag binabati sila ng isang geisha sa iskihan. Hindi siya nakikilala dahil sunog siya sa tindi ng lamig. Sa gabi, tinatakpan ito ng polbo.""Nagsusuot ka rin pang-ski?"Nagsusuot daw siya ng "pantalong bundok" sabi nito. "Pero malaking abala ang panahon ngayon ng ski. Malapit na naman. Makikita mo sila sa gabi sa otel, at sasabihin nila, magkikita tayo uli kinabukasa habang nag-i-ski. Dapat sigurong itigil ko na ang pag-i-ski sa taong ito. Sige, aalis na ako. Halika na, Kimi. Uulan ng yelo ngayong gabi. Malamig lagi ang gabi bago umulan ng yelo."Lumabas si Shimamura sa beranda. Inaakay ni Komako si Kimi sa matarik na daan sa ibaba ng dausdusan ng ski.Nagsisimula nang mag-ulap ang langit. Nagtutumayog ang mga bahagi ng bundok na naaarawan sa kabila ng mga bahaging naliliman. Bawat sandali'y nagbabago ang laro ng liwanag at anino, iginuguhit ang isang napakalamig na tanawin. Mayamaya, maging ang laruan ng ski ay madidiliman na rin. Sa ibaba nakikita ni Shimamura ang tila mga karayom na yelo, parang puting buhangin sa mga lantang chyrsanthemum, kahit tumutulo pa ang yelo mula sa atip.Hindi umulan ng yelo nang gabing iyon. Bumagyo ng buu-buong yelo na naging ulan.Muling ipinatawag ni Shimamura si Komako nang gabing iyon bago siya umalis. Aliwalas ang gabi at maliwanag ang buwan. Pagdating ng alasonse, nanigid ang lamig ngunit nagpumilit si Komako na sila'y maglakad-lakad. Hinatak siya nito mula sa kotatsu.Nagyeyelo ang kalsada. Tahimik na nakahimlay ang nayon sa illaim ng malamig na langit. Itinaas ni Komako ang laylayan ng kimono at ipinaloob ito sa kanyang obi. Kumikislap ang buwan na parang patalim na asul na yelo."Pupunta tayo sa istasyon," sabi ni Komako."Gaga. Mahigit isang milya iyon. Pa'no pa ang pagbalik?""Malapit ka nang bumalik sa Tokyo. Tingnan lang natin ang istasyon."Namamanhid si Shimamura mula sa balikat hanggang pigi.Pagbalik sa kuwarto, malungkot na napalupasay si Komako. Yuko ang ulo at ang mga kamay ay malalim na nakapasok sa kotatsu. Kakatwa, tumangi itong sumama sa kanya sa paliguan.Nakahanda na ang higaan, na ang paa ng kutson ay nakapaloob sa kotatsu. Malungkot na nakaupo sa gilid si Komako nang bumalik si Shimamura mula sa paliligo. Walang sinabi si Komako."Ano'ng nangyari sa iyo?""Uuwi na ako.""Huwag kang gaga.""Mahiga ka na. Bayaan mong umupo muna ako rito sandali.""Bakit gusto mong umuwi?""Hindi ako uuwi. Mauupo lang ako rito hanggang umaga.""Hindi kita maintindihan.""Hindi ako mahirap intindihin.""E, bakit . . .?""Masama . . . ang pakiramdam ko."

Buod sa tigre tigre na salin ni mauro r avena?

Ang buong pulo ay nalalatagan ng gubat, mula sa mabuhanging dalampasigan, kung saan ang tubig na nabubuong mga alon sa malayong Antartika ay humahampas pagkaraan ng mahabang paglalakbay, hanggang sa mga tuktok ng bundok na laging nakukumutan ng ulap. Pabagu-bago ang mukha ng gubat. Sa may dalampasigan, isang latian na hitik sa bakawan ay bumubuo ng sala-salabat ng hadlang. Papasok sa pulo at pataas sa lupa, ang mga puno't halaman ay patuloy sa pag-iiba-iba, at pag-abot sa dakong loob, ang mga iyo'y naglalakihan at nagtataasan, ang kanilang mga sanga'y nauukitan ng parang lambat na disenyo ng lumot. Hindi pa natatagos ng tao ang kabuuan ng sinaunang gubat, na ang loob ay napakayaman sa buhay. Dito'y di mabilang ang namumugad na mga ligaw na nilalang. Naglipana rin ang maririlag na halaman at nagtatayuang punongkahoy na nakokoronahan ng mga eksotikang orkidarya. Sa loob ng gubat, kayraming ibon at iba't ibang tsonggo ang malayang namumuhay, samantalang sa ibaba, sa lupa, walang-puknat ang maingat na paghahanap ng makakain ng mga itim na leopardo, elepante, at osong tropikal. Ang mga pampang ng ilog at katabing damuhan ay teritoryo ng mga tapir, rinoseros, ahas, buwaya, at usa. Nagkalat ang mga insekto.Maraming parteng gubat ang nakakatakot. Ang mga ito'y puno ng latian na pinag-aabangan ng nakakamatay na mga panganib, at mga lubak at guwang na dantaon nang naiwang basa at madilim. Mayroon ding magaganda at kaakit-akit na lugar na walang pinag-iba sa mga engkantadong gubat ng mga kuwento. Ang hawan ng mga bahaging ito ng sinaunang gubat, na mayamang naaalpombrahan ng berdeng damo, ay payapa at nakakapagbigay-ginhawa. Kadalasa'y napapalibutan ang mga ito ng mayuyuming puno ng cemera, na pumupuno sa hangin ng masangsang na amoy ng kanilang dagta. Sa gitna ng maririkit na lambak na ito, di maaaring di magkaroon ng mga sapa ng malamig at mala-kristal na tubig, pabula-bula at patila-tilamsik, paawit-awit, at pabulung -bulong. Walang di naakit huminto at magpahinga roon. Sa loob ng gubat ay makatatagpo ng rattan, damar - isang dagta na ginagamit sa paggawa ng batik - at maraming uri ng mahalagang kahoy. May mga taong noo'y tumira roon, pero nilisan nila iyon noong sila'y magtayo ng mga lunsod at nayon kung saan. Ngayo'y paminsan-minsan na lang silang bumabalik doon, para humanap ng ikabubuhay sa pamamagitan ng paghahakot sa mga produkto ng gubat. Pito sa mga lalaking tulad nila ay isang linggo nang nasa gubat sa panganganap ng damar. Si Pak Haji ang pinakamatanda. Gayong sisenta anyos na siya ay nananatiling malusog at malakas. Matalas pa rin ang kanyang mga mata at tainga. Ang pag-ahon at paglusong sa bundok, pasan ang mabibigat na kaing ng damar o ratan, pasinghap sa nakakapagpasiglang hangin, ay nagpatibay ng husto sa kanyang katawan. Ipinagmamalaki ni Pak Haji na di niya nararanasan ang mga karamdamang dala ng pagtanda, at sa tanang buhay niya'y di pa siya naratay sa banig. Disinuebe anyos siya nang una niyang iwan ang kanyang nayon at magpasaibang-bayan. Nagpunta siya sa Japan, China, Africa, at India, kung saan niya pinag-aralan ang Koran. Limang taon siyang nagtrabaho sa barko, naglakbay sa malalayong daungan ng mga puti at ng kanilang maiingay at groteskong siyudad. Pero tinawag siyang muli sa kanyang nayon. Kaya't pagkaraan ng dalawampung taong paglalagalag, isang huling biyahe ang kanyang isinagawa sa pilgrimahe sa Mecca upang tupdin ang kanyang obligasyong panrelihiyon. Saka siya umuwi. Ipinagpatuloy niya ang pangangalap ng damar, isang gawaing inumpisahan niya nang trese anyos, ng unang sinamahan ng kanyang ama sa gubat. Matapos niyang matutuhan ang napakaraming bagay sa mundo, lagi niyang sinasabi na kuntento na siya ngayong maging isang hamak na tagakalap ng damar. Si Wak Katok ay singkuwenta anyos. May malakas at matipuno siyang pangangatawan. Maitim ang kanyang buhok, ang kanyang bigote ay mahaba at makapal at ang kanyang braso't binti ay namumutok sa buhul-buhol na masel. Ang kanyang mukha ay dinodomina ng buo't makakapal na labi at makislap at nananagos sa tinging mga mata. Siya'y eksperto sa pencak. Maraming taong naituro niya sa kalalakihan sa nayon ang tradisyunal na paraang ito ng pagtatanggol sa sarili. Si Wak Katok ay iginagalang din bilang mahusay na mangangaso at shaman, o manggagamot. Ang mga batang miyembro ng grupo ay sina Sutan, na beynte-dos anyos lang pero mayroon ng sariling pamilya. Talib, na beynte-siyete anyos at may asawa at tatlong anak; Sanip, na beyntesingko anyos, may asawa at apat na anak; at Buyung, ang pinakabata, na katutungtong lang sa pagkadisinuebe at walang asawa. Ang apat na lalaking ito ay naging estudyante ni Wak Katok sa pencak. Nag-aral din sila ng maharlika sa kanya. Alam nilang darating ang araw na magiging pinuno ng kanilang nayon si Wak Katok, isang lalaking itinuturing na lider ng marami, at karapat-dapat na igalang at parangalan. Kailanma'y di nila pinagdududahan ang kanyang salita o gawa. Lumalabas na si Wak Katok ang puno ng mga mangunguha ng damar. Ang ikapitong miyembro ng grupo ay si Pak Balam, na tulad ni Wak Katok ay singkuwenta anyos. Siya'y di masalita, maliit ang katawan pero gayunma'y masipag magtrabaho. Sa sinasabing pag-aalsa ng mga Komunista noong 1926, siya'y nadakip ng mga Dutch at apat na taong ikinulong sa Tanah Merah. Ang bata at buntis niyang asawa, na sumunod sa kanya sa preso, ay dinapuan doon ng malarya at nakunan. Dahil dito'y hindi na ito muling nakapagdalantao. Naging sakitin ito mula noon, at ang pera ni Pak Balam ay naubos sa mga gamot nito. Magkakasamang lagi ang pitong lalaki sa pangunguha ng damar gayong wala silang pormal na sosyohan at bawat isa'y may layong magbenta ng kanyang makalap. Pero dahil pito sila sa grupo, ang pakiramdam nila'y mas ligtas ang kanilang lagay at mas kaya nila ang kanilang gawain. Sa mata ng kanilang kanayon, sila'y mabubuting tao. Si Wak Katok ay iginagalang sa kanyang galing sa pencak at pagiging mangangaso. Nang siya'y bata pa, napabalita sa nayon ang paggamit niya ng pencak laban sa isang osong humarang sa kanyang daan sa gubat pero bilang shaman, siya'y kinatatakutan. Pabulong lang mabanggit ng mga tao ang tungkol sa kanyang pagiging salamangkero. May usap-usapan na nagagawa niyang makipag-ugnayan sa mga multo at masasamang espiritu.Hinangaan ng mga taganayon si Pak Balam. Itinuturing nila itong isang bayani dahil sa paglaban sa mga Dutch. Alam nila na hindi ito Komunista. Napakarelihiyoso nito - malayong maging isang Komunista na di naniniwala sa Diyos o sa relihiyon. Lumaban maging sa mga kolonyalista si Pak Balam at ang kanyang mga kaibigan dahil sa pang-aapi ng mga iyon sa taumbayan, na walang-tigil na pinapatawan ng mga bagong buwis at ninanakawan ng kalayaan at sariling dangal. Si Pak Haji ay nirerespeto dahil sa kanyang edad at dahil nakapaglakbay na siya sa Mecca. Gayunman, hindi siya maintindihan ng mga tao. Mula nang bumalik siya sa kanyang pangingibangbayan, naging parang dayuhan na rin siya. Iniwasan niyang makasal, gayong binubuyo siyang magasawa ng kanyang pamilya. Ayaw rin niyang maging pinuno ng nayon. Sa umpisa, pinaratangan siyang mapagmalaki ng mga tao, pero di nagtagal, nasanay na ang mga ito sa kakaiba niyang gawi at di siya pinagtakhan. Mukhang kuntento na si Pak Haji na balewalain ng iba. Sina Sutan, Buyung, Talib at Sanip ay itinuturing na disente at maipagkakapuring mga kabataan, tulad ng karamihan sa mga taganayon. Iginagalang sila sa kanilang kapwa, tapat sila sa kanilang pagdarasal at pagsamba sa moske, at tulad ninuman ay nakikipaghuntahan sa kanilang mga kaibigan sa mga kapihan. Tumutulong sila sa pagtatayo ng bagong bahay o sa pagpapahusay ng mga daan o patubig. Nakikipagbiruan sila. Mabubuti silang ama, kapatid, at kaibigan. Tumatawa sila, umiiyak, nangangarap, umaasa, nagagalit, nabibigatan ang loob, at nalulungkot tulad ng iba sa nayon. Wala silang iniwan sa ibang tao. Silang karaniwang kabataan. Ngayo'y nasa loob sila ng gubat. Dala ni Wak Katok ang kanyang ripple. Bihira niya itong dalhin kapag nangunguha ng damar. Ginagamit lang niya ito kapag nangangaso na balak niyang gawin ngayon. Dalawang buwan na ang nakararaan, nakakita sila ng isang usa na pumasok sa huma, o kaingin, ni Pak Hitam, hanap ay pagkain. Naghawan ng lupa sa gitna ng gubat si Pak Hitam na pinagtayuan niya ng bahay. Doon nagpapalipas ng gabi ang pitong lalaki kung malapit doon ang pinagkukunan nila ng damar. Luma na ang ripple, pero mahusay itong armas. Gustung-gusto iyon ni Buyung. Nakakaramdam siya ng pagmamalaki kapag nakapatong iyon sa kanyang balikat, pahalinhin kay Wak Katok. Ang ripple at tsapa ng isang lalaki. Ang isang munting punyal, o kaya'y kris, o maigsing espada na nakasukbit sa baywang ay palamuti lamang sa kasuotan ng isang lalaki, pero ang baril sa kanyang balikat ay simbolo ng control na katumbas ay kapangyarihan. Nasisiyahan si Wak katok na ipahiram kay Buyung ang ripple, na inaalagaan nitong mabuti. Tuwing isasauli iyon ni Buyung, iyo'y nalangisan na at nasa mas mahusay na kundisyon kaysa pagkapahiram. Panay ang pahid ni Buyung sa kanyon niyong may masalimuot na disenyo, kaya't ang bakal na iyon ay kumikinang nang madilim na asul kapag tinatamaan ng liwanag. Ang kamagong niyong puluhan ay nangingintab na itim, madalas na parang pelus. Hindi iyon kakikitaan ng katiting mang alikabok o pulbura.Nag-iipon si Buyung para makabili ng sarili niyang baril, iyong mas makabago. Ang lumang ripple na binabalahan sa bunganga, tulad ng kay Wak Katok, ay mabusising ipanghanting. Una, kailangang ibuhos ang pulbura ng kanyon, saka papiping sasalaksakin ng barilya. Tapos, ang bala ay kailangang ipasok sa kanyon at pataktak na pabababain. Habang ginagawa ang lahat ng ito, ang usa o baboy-damo ay maaring makatakbo na at mawala. Ang baril na sa bunganga binabalahan, kailangang asintado ang gumagamit - dapat tumama ang unang kalabit. Walang pangalawang tsansa ang mangangaso. May dahilang magmalaki si Buyung sa galing niya sa baril. Minsan, ang inasinta niya ay ang pinakalikod ng tainga ng isang tumatakbong baboy, at doon mismo tumama ang bala. Sa isa pang okasyon, siya at si Wak Katok - kasama ang ilang lalaki sa nayon - ay nanghahanting ng isang kawan ng mababangis na baboy-ramo, at sa kaliwang mata ng isang naninibasib sa kanya sumuntok ang kanyang bala. Ipinakita ni Wak Katok ang kanyang kababaang-loob nang sabihing hindi niya madadaig ang pamamaril ni Buyung. Galing kay Wak Katok, iyo'y tunay na malaking papuri, kaya't kumalat ang reputasyon ni Buyung bilang asintado, bagay na nagbigay sa batang mangangaso ng parang opisyal na katayuan sa nayon. Ang dahila'y ang naunang pahayag ng mga taganayon mismo na walang makapapantay kay Wak Katok sa galing sa papamaril, pangangaso, pagbasa at pag-unawa sa lahat ng uri ng bakas at yapak, at sa pangkahalatang kaalaman sa mga ugali at gawi ng mga nilalang sa gubat. Bata pa si Buyung ay marami na siyang narinig na kuwento tungkol sa katapangan at galing ni Wak Katok. Ayon sa mga istorya, kapag ginusto ni Wak Katok na gamitin ang kanyang mga paraan sa pagtatanggol sa sarili, napapatay niya ang kanyang kalaban na di lumalapat ang alinmang bahagi ng kanyang katawan sa biktima. Sapat nang igalaw niya ang kanyang kamay o paa sa direksyon ng kaaway upang iyon ay bumagsak sa kinatatayuan. Kalat na sa ibang nayon ang reputasyon ni Wak Katok bilang shaman. Magaling siyang gumamot ng mga karaniwang pasyente, pero natutulungan din niya ang mga nabibiktima ng kulam. Alam niya kung paano pahirapan ang isang tao, paibigin, takutin, igalang, o pasunurin sa utos ng iba. May mga inumin siyang pampaibig para sa lalaki at babae. Ayon sa istorya, isang binatang nahumaling sa isang babaeng may-asawa ang nakiusap kay Wak Katok na gamitan iyon ng mahikanegra para mapaibig din iyon. Nagpakuha raw dito si Wak Katok ng isang hibla ng buhok ng babae, at di nga nagtagal, humingi iyon ng diborsiyo sa esposo. Na iniwan niyon pati na ang kanilang mga anak.Si Wak Katok na may mga lihim na bulong at dasal, o mantra, para sa maluwalhating biyahe. Mayroon siyang mga anting-anting na panlaban sa anumang sandata o sa kamandag ng ahas. Ayon sa mga tao'y nagagawa rin niyang magtagabulag - gayon kabigat ang kanyang kapangyarihan. Tinatrato ni Buyung na mapalad siya't naging pupilo ni Wak Katok at napabilang sa mga kasamahan nito sa gubat. Malaki ang pag-asa ni Buyung at ang kanyang mga kaibigan na tuturuan sila ni Wak Katok ng mga mas kagila-gilalas na aspekto ng salamangka. Ang gusto talaga ni Buyung ay matutuhang mabuti ang mantra na pang-akit sa babae.Masama ang tama niya kay Zaitun, ang anak na dalaga ni Wak. Matalik na magkaibigan ang kanilang mga ama, at sina Zaitun at Buyung ay magkalaro noong sila'y bata pa. Natatandaan ni Buyung ang maraming pagkakataong walang humpay niyang tutuksuhin si Zaitun hanggang ito'y maiyak. Nang magdose anyos na si Zaitun, iniwasan na siya nito, at bihira na silang magkita. Nagdalaga na ito, at siya nama'y nagbinata, at di na sila maaring magtagpo tulad ng dati.Hindi masabi ni Buyung kung ano talaga ang damdamin sa kanya ni Zaitun. Minsa'y magiliw ito. Kung ito'y nautusang sumaglit sa kanila, may dalang pagkaing niluto ng ina nito, maganda ang ipinapakita nito kung siya'y madatnan sa bahay. Maaliwalas ang mukha na nginingitian siya nito at tatawaging kakak, o kuya, gayong isang taon lang ang tanda niya rito. Kapag ganoon ang pakita ni Zaitun, napapalukso ang puso ni Buyung, di mapakali sa titig na parang di siya nakikita. Kapag nilalapitan niya ito habang kinakausap ang kanyang ina, di siya papansinin nito. Paano niya mahuhuli ang puso ng isang sumpunging babaeng tulad ni Zaitun kung wala ang mga mantra ni Wak Katok. Pero ayaw pang ipaalam ni Wak Katok kay Buyung ang ganoong kabisang karunungan. "Bata ka pa," sabi nito "at mainit pang masyado ang dugo mo. Baka maloko ka sa lahat ng babae sa nayon. Ang birtud na ito ay para mapangalagaan ang amor propyo ng isang lalaki - kung pagtawanan ka ng isang babae, o kung talagang gusto mo ang isang babae at ibig mo siyang mapangasawa. Pero uhugin ka pa. Baka gamitin mo ito sa ibang paraan, halimbawa'y panggayuma sa asawa ng may-asawa." Minsa'y parang nasisira na ang tuktok ni Buyung sa pag-isip kung mapapaibig niya si Zaitun. Alaala niya ito bawat sandali. Hinahanap-hanap niya ito. Ang mukha nito ay laging nasa harap niya. Maya't maya'y nakikita niya ito sa kanyang balintataw. Napakaganda nito. Minsa'y lihim niya itong pinanood habang naliligo sa balon ng nayon kasama ang mga kaibigan nito. Ang mahaba nitong buhok na itim ay umalong pababa sa gitna ng likod nito. Balingkinitan ito, ang braso't binti'y kaakit-akit. Ang balat nito'y maputlang dilaw na bunga ng duku, at ang mga ngipi'y pantay-pantay at makinang na puti. Pula ang mga labi nito, gayong hindi ito ngumunguya na nganga o tabako. May ganoong nakakainis na bisyo ang tiya ni Buyung, kaya't laging may bakas ng katas ng tabako sa labi nito, sa unan nito, at sa mesa, sa kusina, sa hagdan, sa sala - sa lahat ng dako. Kapag nakikipag-away ito sa kanyang asawa, iyo'y dinuduraan nito ng nginunguya. Pakikiusapan ito ng kanyang tiyo na tignan kung saan dumudura, pero para itong bingi. Kailanma'y hindi niya papayagang gawin iyon sa kanya ng magiging asawa niya. Alam ni Buyung na masisiyahan ang kanyang mga magulang na maging manugang si Zaitun. Minsa'y alam niyang pinag-uusapan ng mga iyon ang bagay na ito gayong alam nilang nasa labas lang siya ng kuwarto. Naganap ito isang hapon nang pumunta sa kanila si Zaitun, narinig niyang sabi ng kanyang ama, "Mabuti siyang bata. Mukhang maganda ang ugali.""Oo", tugon ng kanyang ina. "Mahusay sa mga gawaing bahay. Marunong manahi, atpaladasal. Maganda siyang bumasa ng berso mula sa banal na libro. At nakatapos pa ng pag-aaral."Binata na si Buyung - disin'webe - at magaling magtrabaho", sabi ng ama niya."Ewan ko lang," sabi ng kanyang ina. Sa mata nito, may gatas pa sa labi ang anak.Si Buyung ay nasa tama nang gulang. Nakatapos na siya sa iskwelahang publiko, at dalawangbeses na niyang nabasa nang buo ang Koran. Kaya na niya ngayong maghanapbuhay."Ang totoo, maaareglo natin ang kanilang kasal," narinig niyang mungkahi ng kanyang ama."Sa tingin mo ba'y gusto siya ni Zaitun?""Lahat ng dalaga sa nayo'y gustong pakasalan si Buyung."Natawa ang ama niya. "Sa mata mo, wala nang gug'wapo pa sa iyong anak."Hinintay ni Buyung ang isasagot ng kanyang ina, pero nalipat sa ibang bagay ang usapan, atang tanong tungkol sa gusto siya ni Zaitun ay naiwang bitin. Alam ni Buyung na gusto siya ng ama ni Zaitun. Tuwing magkikita sila, tinatanong si Buyung tungkol sa kanyang trabaho, sa pag-aaral ng Koran, at iba pa. Minsa'y hiningi nito ang payo ni Buyung tungkol sa pagsasanay ng aso niyang panghanting. Kilala sa tapang ang aso ni Buyung.Patahul-tahol lang ang ibang aso para palabasin ang isang baboy-damo sa pinagtataguan. Hindi ang aso ni Buyung - iyon ang madalas maunang sumalakay. Walang nakakitang tunay na sagabal si Buyung para pakasalan si Zaitun. Kung natitiyak lang niyang iniibig siya nito. Sigurado siya sa isang bagay. Kung hindi nito nararamdaman ang nararamdaman niya rito, hindi niya ito pakakasalan, kahit magkasundo ang kaniya-kaniyang mga magulang. Alam ni Buyung na kadalasa'y pinapakasalan ng isang babae o lalaki ang sinumang pinipili para sa kanya ng kanyang magulang, pero gusto niyang siya ang pumili ng kanyang magiging asawa, at piliin din siya nito. Naiinggit si Buyung sa iba niyang mga kaibigan, tulad ni Sutan. Bukod sa mas magaling ito sa kanya sa pencak, simpatiko pa ito at mahusay dumiskarte sa mga babae. Sa negosyo'y di rin ito pahuhuli. Mayroon itong dalawang palayan, at nagbababa ito ng damar at rattan mula sa bundok para ibenta sa palengke, at paminsan-minsa'y naglalako rin ito ng karne ng kambing at baka.Pero ang mga taong pinakakontento, naisip ni Buyung, ay yaong tulad ni Sanip. Tunay na masayahin si Sanip. Ganado itong magpatawa at magkuwento ng mga katuwa-tuwang istorya. Nagkakandabaluktot sa pagtawa ang nakakarinig ng di mabilang na kuwento niya tungkol sa mga opisyal ng nayon. Kinaiinggitan ni Buyung ang pagkamasayahin ni Sanip, pero di niya maubos maisip kung paano ang isang tulad nito na may asawa na at apat na anak ay parang binata pang walang problema kung umasta. Di ba't nagdaragdag sa maturidad ng isang tao ang maraming responsibilidad? Sabagay, mabuti na rin kung di iyon dinidibdib. Halimbawa, kung hirap nilang pasukin ang gubat dahil sa lakas ng ulan na nagpapadulas sa daan at bumabasa sa kanila hanggang buto, sasabihin ni Sanip, "Wala, 'yan. Pagkapawi ng ulap ay langit." Kapag nagreklamo si Sutan sa bigat ng kanyang pasan, sasabihin ni Sanip, "Huwag ka nang umungol. Isipin mo 'yong perang pagbebentahan mo n'yan." Ibibigay ni Buyung ang lahat makatingin lang ng ganoon sa buhay. Minsan, nang sila'y nanghahanting, gamit ang ripple ni Wak Katok, pinaputukan ni Buyung ang isang usa, pero dumaplis lang ang tama at ang hayop ay nakaalpas. Buong araw na naghahanap ang mga lalaki, pero di nila nakita ang sugatang usa. Panay ang sisi ni Buyung sa sarili, pero tulad ng inaasahan, tinanong siya ni Sanip, "Ba't mo poproblemahin 'yon? Magkakaanak ang usang iyon - mas marami kang mahahanting pagdating ng araw."Lalong sumama ang loob ng batang mangangaso sa pang-aala ni Sanip, at paangil itong sumagot, "Pa'no mo nalaman? Posibleng nahuli 'yon ng tigre.""E ano? Di 'yon ang katapusan ng lahat ng usa sa gubat. Ang mahalaga," pakindat na dagdagnito, "ay mahusay ka sa pagbaril."Natanto noon ni Buyung ang pagiging mapagbigay sa kanya ni Sanip at ng iba niyang mga kaibigan. Laging may dangung-dangung, parang alpa ng mga Hudyo, sa bulsa ni Sanip, at tinutugtog niya tuwina pag may pagkakataon. Maimbeto siyang musikero. Kung gusto niyang magpasaya, kakalabit lang siya ng masiglang himig. Nagagawa niyang kalimutan ng mga lalaki ang kanilang pagkain at saglit pa'y naroon na sila't nakikisali sa sayawan at kantahan. Pero minsan naririnig sa kanya ay awit na parang nagpapaiyak sa munting musikero. Kadalasa'y tinutugtog niya ang gayong nakakapaghimutok na mga balada kapag sila'y nakaupo sa paligid ng siga sa gitna ng gubat. Si Talib ang unang sumusuko sa pang-akit ng nakakataas-balahibong musika, at nag-uumpisang kumanta. Sa pagkakataong iyo'y ilalabas naman ni Buyung ang kanyang plawta at silang tatlo'y magsasabayan sa malulungkot na berso. Taas-baba ang mga nota ng dangung-dangung, sa saliw ng mapangulilang plawta, habang paawit na inuulit ni Talib ang mga daing at paghihirap ng isang lalaking naghahanap ng karinyo at pag-unawa. Ang maskulado at mukhang mabagsik na si Wak Katok ay di nagawang di mabagbag sa musika. Ang walang ekspresyon niyang mukha ay nagmimistulang mapangarapin, na wari'y naglalakbay ang kanyang diwa. Si Pak Haji ay mauupo roong lunod sa sariling iniisip, pipikit sapagitan ng hinlalaki at hintuturo ay upos na lamang at limot na. Paikot sa siga na nakaupo ang pito, ang bawat isa'y may kani-kaniyang mga alaala at pagnanasa, at sa paligid nila ay ang gubat, maitim at ga-higante. Tahimik na lalaki si Talib, matangkad at payat at ibang-iba kay Sanip. Sa kanya, ang mundo - at ang buhay sa kabuuan - ay midilim at nakakatakot. Lagi siyang binubuwisit ng asawa. Minsan, sabi kay Buyung ni Rancak, ang batang kapatid na babae ni Zaitun, narinig nito si Siti Hasanah, ang asawa ni Talib, na walang hupang pinagagalitan ni Talib, mula umaga hanggang hapon, pero ni minsa'y hindi iyon sumagot at nagsawalang-kibo na lamang. Magkagayunman, mahusay na magkaibigan sina Talib at Sanip at laging magkasama sa lakad. Kapag umuulan habang sila'y magkakasama sa gubat at sila'y sumisilong sa isang kubol na gawa sa dahon ng saging, si Talib ang magsasabi, "Buong araw tatagal ang lintek na ulang ito!" Sa masayahing boses, babalikan siya ng ganito ni Sanip,"S'werte lang - makapagpapahinga tayo!"Matatawa ang lahat at mapaparelaks. Minsan, nakakalap sila ng pambihira sa daming damar at hirap na hirap sa kanilang pasan. "Anong s'werte", sabi ni Sanip, habang nagkakandakuba sa paglakad. "Doble ito sa kadalasan nating nahahakot.""Ha, kundi maanod pagtawid natin sa ilog!" masaklap na sukli ni Talib. Hindi pasalita si Talib, pero madilim man ang tingin nito sa bagay-bagay, ito'y matapang. Minsan, nanghahanting ang isang taganayon ng baboy-damo. Napaligiran na ito ng mga aso. Kaya nilapitan niya ito para sibatin. Pero nakailag ang baboy paghagis ng sibat, at siya ang sinibasib, di alintana ang nagtatahulang aso. Hindi nagdalawang-isip si Talib. Hawak ang sariling sibat, sinaklolohan niya ang lalaki. Ilang sandali pa, ang nasibat na baboy ay nilapa na ng mga aso. Hanga rin si Buyung sa di-palakibong si Pak Haji. Katamtaman ang taas ng matanda, at gayong puti na lahat ng buhok nito, iyo'y malago pa. Kaya pa niyang pasanin ang bigat ng damar na kaya ng iba sa kanila, at gayong matipid siyang magsalita, nasisiyahan siyang makinig sa usapan ng iba at makisali sa kanilang tawanan. Kung talagang pipilitin, nagkukuwento siya ng tungkol sa kanyang paglalakbay sa mga gabing nakaupo sila sa tabi ng siga. Ayon sa kanya, nang una niyang lisanin ang nayon, napilitan siyang magtrabahador, magkusinero at maging katulong sa kuwadra sa Sultan ng Johore bago siya magkaroon ng sapat na pera para makapunta sa Singapore. Naging siklista rin siya sa isang sirko. Sumama siyang magbiyahe sa sirko na pag-aari ng isang Intsik, hanggang sa Bangkok. Doo'y napilitan niyang iwan ang kanyang trabaho nang tangkain siyang saksakin, dahil sa matinding pagseselos ng asawa ng mang-aawit na Intsik. "Palagay ko'y di tama 'yon," tawa ni Pak Haji, "kaya umalis ako." Tapos, nagkusinero siya sa isang barko na naglalayag sa pagitan ng India at Japan. Napamangha ang mga magkakasama sakanyang mga kuwento ng naglalakihang siyudad, tulad ng Shanghai at Tokyo, at ng daungang tulad ng Maynila, Penang, Rangoon, at Calcutta. Nang sa wakas ay lumunsad siya sa Calcutta, di na siya bumalik sa barko. Imbes, nagpatuloy siya sa Lahore, kung saan niya pinag-aralan ang Islam sa ilalim ng isang guro. Mula sa India , naglakbay siya sa lupa, kasama ang ilang tao, patungo sa Arabia."Ilang buwan kaming nasa daan", sabi ni Pak Haji. "Sa pagitan, marami akong sariling lakad na ginawa. Naging katulong ako ng isang salamangkero. Isa siyang malaking Afghana na nakakahiwa ng dila ng isang ibon at muli niya iyong nabubuo. Minsan, pagdaan namin sa isang bayan na bahagi ng kanyang pinagtatanghalan, hinamon siya ng isa ring salamangkero na gawin ang kanyang mahika sa dila ng isang bata. Ayaw niyang mabisto, kaya tinanggap niya ang hamon. Nagkaroon ng palabunutan, at ang Afghaning ito ang natokang mauna. Bago siya nag-umpisa, binulungan niya akong bumalik sa aming tulugan at balutin ang aming gamit. Nagbabalot pa lang ako'y bigla siyang sumulpot sa k'warto sinunggaban ang ilang bag at pasigaw na pinasunod ako sa kanya. Di ko alam kung ano ang nangyari pero masama ang kutob ko, kaya dinampot ko ang madadala ko at patakbong sinundan ko siya. Sa dulong likuran namin ay dinig na dinig ko ang hiyawan ng galit ng pulutong. Dagli kaming nakalabas ng s'yudad, papasok sa mabatong mga gulod na pinagtagpuan namin. Hinanap kami ng mga tao hanggang sumapit ang gabi. Pagkatapos, nang tanungin ko ang salamangkero kung ano ang nangyari, bigay-hilig itong tumawa, padukot ng pera sa kanyang bag na pambiyahe."Bago ako nag-umpisa, hiniling kong magbayad muna sila. Pagkalikom ko ng pera, mabilis kong hiniwa ang dila ng bata, maliit lang sa dulo nang di ito masaktan. Tapos, sabi ko'y maghintay sila habang kumukuha ako ng gamut, imbes, sa k'warto natin ako tumakbo!""Pero ba't ka tumakbo?" tanong ko."Dahil hindi ko kayang ibalik sa dati yong dila.""Pano 'yong bata? Sinong mag-aayos ng kanyang dila?""Di ba may isa pang salamangkero, 'yong kalaban ko; kaya n'ya 'yon? Di subukan niya.Kung di niya 'yon magagawa, gugulpihin siya ng mga tao, at buong lakas siyang tumawa.Wala sa kanilang nakatitiyak kung totoo nga ang mga kuwento ni Pak Haji, pero sino ang makapagsasabi? Pagkatapos ng pilgrimahe sa Mecca, nagtripulante siya sa isang barko para makauwi. Tumigil iyon sa maraming daungan ng Aprikano at Europeo bago bumalik, sa wakas, sa Indonesia. Sinabi niyang sinubukan niyang manirahan sa ibang bansa, pero, lagi ang puso niya'y hinahatak ng nayon. May gayuma sa kanya ang gubat, at iginagalang niya ang lahat ng taong may kinalaman dito. Sinabi niya sa mga kasama na ang mga taong nagtatrabaho sa gubat ay di naiiba sa mga tripulante ng isang barko, gayong, liban dito ay wala nang pagkakapareho ang dagat sa gubat."Sumisikat ang mga bituin sa langit sa ibabaw ng tubig, pero walang ingay sa gubat. Dito'y ligid tayo ng naglalakihang puno at mga ligaw na hayop - ang ila'y mainga'y, ang ila'y tahimik. Malapit tayo sa lupa. Sa barko sa gabi, naroon lamang ay ang hungkag na dilim." Papunta sa gubat para manguha ng damar, kailangang iwan ng mga lalaki ang kanilang nayong Air Jemih, na nasa baybayin ng Danau Bantau sa bunganga sa Sungai Air Putih. Papasok sa gubat, pumirme sila sa gilid ng Air Putih, pabaybay dito hanggang marating nila ang bulubundukin. Hindi kayang suungin ng bangka ang malalim at maalimpuyong ilog dahil peligroso ang malalaki nitong bato at matuling agos. Sa maraming patag na lugar, ito ay may malalalim na lubak na puno ng isda. Sa madalas na pangisdaang parte na malapit sa nayon, bihira at maliliit ang isda, pero sa loob ng gubat, madaling makahuli nito sa pamamagitan ng bitag o lambat. Laging sa malapit na mahusay pangisdaang lubak nagkakampo ang pitong lalaki. Makaraang umakyat-manaog buong araw sa bundok sa pangungulekta ng damar, nakakaginhawang maupo sa ibabaw ng isang malaking bato at mangisda. Ang salpok ng tubig sa batuhan, ang mahinang simoy ng hangin sa mga dahon, ang ingay ng mga unggoy na umaalingawngaw tulad ng tunog ng mga tambol - ang mga ito'y sama-samang nagbibigay ng damdamin ng pagkakuntento. Umaabot ng isang linggong paglalakad mula sa Air Jemih hanggang sa gubat ng damar. Ang mga lalaki'y may baong bigas at sili na isinasaksak sa mga kawayang bumbong, kaunting suka, asin, kape, asukal, at palayok para pagsaingan at pagpakuluan ng tubig. Kung di sila nakapagdala ng lambat o mga bitag, nagtatayo sila ng mga kawayang panghuli ng isda sa batuhan. Paminsan-minsa'y nakakahuli sila ng mga kalapating kakahuyan na bumababa sa gilid ng ilog upang maghanap ng pagkain. Kung walang sariwang ulam, nag-iihaw sila ng daing na isda o tapa na dala rin nila mula sa nayon. Masuwerte sila at ang kaingin ni Pak Hitam ay di malayo sa gubat na pinagkukunan nila ng damar.Matanda na si Pak Hitam, halos sisenta anyos na. Sabi ng iba'y mas mukha siyang siyento anyos. Malakas siya, at pambihira ang pagkaitim ng balat. Tulad iyon ng isang Indian. Itim na itim pa rin ang kanyang buhok at lagi siyang nakasuot ng itim na pantalon, kamisadentrong walang manggas, at turban. Walang hindi natatakot sa nakakakita sa kanya. Isa siyang itim na pangitain. Nagkalat ang kuwentong-nayon tungkol sa mga taong birtud ni Pak Hitam. Isa siyang popular na guro ng silat, isang paraan ng pagtanggol sa sarili, at ng okultismo. Takot sa kanya sina Sutan, Talib, Sanip, at Buyung, pero hindi iyon ipinahahalata. May istoryang nagsasabi na kasapakat daw siya ng mga masasamang espitiru, mga diyablo, at ng mga sobrenatural na nilalang na nakakapagkatawang-hayop o tao, o jinn. Siya raw ay protektado ng isang tigreng may tigabulag na nakapagdadala sa kanya sa kung saan niya gusto. Ang sabi'y maraming pagkakataong inilipad siya nito sa banal na lunsod ng Mecca. Ayon sa leyenda, hindi siya tinatablan ng kahit ano. Minsan, sa rebelyon laban sa Dutch noong 1926, pero hindi tinagusan ng kanilang bala ang kanyang katawan. Sa isa pang pagkakataon, ayon din sa istorya, hinabol daw siya ng mga sundalong Dutch at napaligiran sa isang sagingan.Bumuo ng isang bilog ang mga sundalo, at maingat na hinigpitan ang kanilang hanay hanggang ni iskwerel ay di maaring makaaalpas sa pagitan ng kanilang mga paa. Pero bigla na lang nakita ng isa sa kanila sa Pak Hitam na nakasandal sa isang punong saging. Lumundag ang sundalo at pawasiwas sa sableng tinaga siya nito sa leeg. A, pero ang napugutan ay di si Pak Hitam kundi ang puno ng saging! Ilang oras siyang pinaghahanap ng mga sundalo, pero wala silang nakitang bakas ng kanilang mailap na kaaway. Pagkasugpo sa pag-aalsa, matagal na walang naging balita tungkol kay Pak Hitam. Isang araw, basta na lamang siyang lumitaw na puro ari-arian. Isa na siya ngayon sa pinakamayamang lalaki sa nayon. Walang makapagsasabi kung bakit hindi dumating ang mga Dutch upang siya'y dakpin. Ipinalagay ng mga tao na iyo'y may kinalaman sa kanyang mahika. Sari-sari ang kuwento tungkol sa kung paano siya nagkamana ng yaman. Ayon sa isa, kabilang siya sa isang grupo ng mga dating rebelde na nagtagpo sa gubat at naging mangungulimbat at tulisan. Ayon sa isa pa'y mayroon siyang lihim na minahan ng ginto na mag-isa lang niyang tinatrabaho upang walang ibang makaalam kung saan ito naroroon. Tunay na may bahid ng ginto ang buhangin ng Air Putih, at kung tag-init, kapag walang gaanong magawa ang mga taganayon, aakyat sila ng ilog para salain iyon, pero mahirap ang gayong gawain at di sigurado ang tubo. Nagkaroon ng balita na minsa'y may kung sinong nakatagpo ng isang malaking piraso ng ginto, pero walang sinumang nakakita niyon. Apat ang naging asawa ni Pak Hitam.Ang sabi ng mga tao, sa buong buhay niya'y mahigit isang daang beses siyang nagpakasal, at sa isang dosena sa bawat pagkakataon. Nagkalat ang kanyang mga anak sa mga kalapit-nayon at ayon sa usap-usapan, di na niya mabilang, o matandaan kung sinu-sino ang mga iyon. Pag-uwi niya minsan sa Batu Putih, pinaratangan niya ang isang kabataan sa pagkilos niyon na parang sa kanya ang bahay ng matanda, at matigas niyang sinabi, "Sino ka ba? Kung makaarte ka'y bahay ito ng tatay mo." Sagot ng bata, "Bahay nga ito ng aking ama. Ang aking ina ay si Ibu Khadijah."Maaaring dahil sa mga ganitong bagay kung bakit mas gusto ni Pak Hitam na buwanang malayo sa kanyang nayon at tumira sa bahay niya sa Bukit Harimau sa gitna ng gubat, tatlong araw ang layo mula sa Batu Putih. Dito'y hindi niya kailangang problemahin ang mga taganayon at ang kanilang walang-tigil na panghihimasok sa kanyang buhay. Kapag pumupunta si Pak Hitam sa kanyang bahay sa gubat lagi niyang dala ang isa sa kanyang papalit-palit na asawa. Kilalang-kilala ng kanyang mga bisita ang mga babaeng isinasama niya. Nakuha ko ito kay Princess Jatachiko. Ang pinakamaganda't bata ay si Siti Rubiyah, na pinakasalan niya dalawang taon na ang naka- raraan, pero hindi pa siya nito nabibigyan ng anak. Sa mga taganayon, ang ibig sabihin niyo'y nawala na ang kanyang birtud. Sa unang taon pa lang ng kanilang kasal, ang bawat isa sa iba niyang mga asawa ay nakapanganak na. Ayon kay kay Sanip, makipagkamay lang ang isang babae, ito'y agad nabubuntis. Gayon kabagsik ang pagkabarako niyon. Kung hindi sila dinadala sa malayo ng kanilang trabaho sa gubat, tuwina'y sinisikap ng pitong lalaking makabalik sa bahay ni Pak Hitam bago dumilim. Pero kung makakulekta sila ng maraming damar nang may kalayuan sa kanyang huma, at matagalan kung sila'y babalik doon, sa gubat na lang sila nagpapalipas ng gabi. Ang bahay ni Pak Hitam ay nakatukod sa matataas na poste. May malawak na beranda sa harap. Ang kusina ay nasa isang sulok nito sa may bintana. Nagtambak ng buhangin sa lapag si Pak Hitam at gumawa ng mga istanteng tabla. May dalawang kalang de-uling sa buhangin at doon nagluluto ang kanyang asawa. Nakabitin sa ibabaw ng mga kalan ang tapang usa at daing na isda, sibuyas, sili at ilang klase ng tuyong hiyerba. Ang beranda'y nahihiwalay sa pinakabahay ng dingding na sawali. Sa likod ng dingding ay may dalawang kuwarto - ang isa'y tulugan ni Pak Hitam at ng kanyang asawa, at ripleng panghanting, bukod sa ibang bagay. Napasok na minsan ni Buyung ang kuwartong ito, nang ipakuha sa kanya ni Pak Hitam ang riple. Nakita niya roon ang dalawang malaking baul na yari sa itim na kahoy na nalilinyahan ng pampatibay ng tansong kulay berde na sa tanda. Nagtataka si Buyung kung ano ang laman ng baul, pero pareho iyong may mabibigat na kandadong bakal. Naisip niya na maaaring puno ng ginto ang mga ito tulad ng napapabalita sa nayon, pero ipinapalagay niyang isa iyong kabaliwan. Sa isang baul sa isang kaingin sa gubat nagtatago ng ginto si Pak Hitam? Napakadali iyong nakawin ng sinumang magnasa. Pero, sa kabilang dako, sino ang maglalakas-loob? Sa sahig ng beranda laging natutulog ang mga mangunguha ng damar. Kung doon sila nagpapagabi, ipinagluluto sila ng asawa ni Pak Hitam ng kanilang kanin, tokwa, at sari-saring gulay.Nasisiyahan dito ang mga lalaki dahil madalas na naiiba sa kanila ang paghahanda ng pagkain ngbabae, at ang bawat asawa ni Pak Hitam ay mahusay magluto. Dinadagdagan nito ang kanilang baon ng gulay mula sa sariling hardin. Ang gustung-gusto nila ay ang murang ube, mais, kamote na iniihaw sa nagbabagang uling. Umagang-umaga'y makikita si Buyung o Sanip sa kusina, abala sa pag-iihaw. O kaya'y kung gabi, bago sila matulog, at habang lahat ay nag-iistoryahan, gusto nilang maupo sa paligid ng parilya habang pinagmamasdan ang pagkaing lumalagitik sa baga. Ang ganitong dibersyon, sampu ng mainit na kape, ay nagpapalipas ng panlalata at pagod ng isang araw na trabahong-kalabaw sa gubat. Sa gabing tulad niyon, ilalabas ni Sanip ang kanyang dangung-dangung at tutugtug sa sarili niyang estilo. Minsan, nang kumanta siya ng tungkol sa isang babaeng iniwan ng asawa, napansin ni Buyung si Siti Rubiyah na tahimik na nagpapahid ng luha sa mata. Gusto nilang lahat ang bata at kaakit-akit na si Siti Rubiyah kung hindi lang siya lokung-loko kay Zaitun, madali sanang mapaibig dito si Buyung. Pero ito'y may-asawa, at si Pak Hitam pa, sapat na iyon para pigilin ni Buyung ang pag-iisip dito, pero aminado siyang maganda ang katawan nito. Ang mga suso nito , gayong maliit, ay tayo at may hubog. Ang mukha nito, sampu ng tuwid na ilong, mamasa-masang mga labi, at bilog na nangingislap na mga mata, at itinatampok na mahabang itim na buhok na abot-baywang. Madalas pagmasdan ni Buyung ang nakalugay an buhok niyon - makapal at nangingintab - habang ito'y abala sa hardin. Kung naroon ito kapag tanghaling-tapat, ang mga pisngi nito'y namumula, kaya lalo itong nagiging kaakit-akit. Kapag nasa gubat ang apat na kabataang lalaki, di kalapit ang matatanda, si Siti Rubiyah ang kanilang pinag-uusapan."Sabihin ko sa inyo, pinasukan ko sana siya kundi si Pak Hitam, ang kanyang asawa," sabi niTalib."Ako rin, pero kung siya'y dalaga pa," dagdag ni Buyung."Kagabi'y napanaginipan ko s'ya," sabi ni Sanip. "Napuna n'yo ba kung pa'no halos lumuwasa kanyang blusa ang suso tuwing yuyuko s'ya upang hipan an gatong?""Kaninang umaga'y tinulungan ko s'yang magrikit," parang tugon na sabi ni Buyung."Napuna n'yo ba kung pa'no siya tingnan minsan ni Pak Hitam?" makahulugang tawa niSanip."Sa edad n'ya bang iyon?" may pagkamanghang tanong ni Talib."Oo nga, diba napakatanda na n'ya para r'on?" Ibig malaman ni Buyung.Natawa si Sanip."Pakinggan n'yong magsalita itong si Buyung," sabi niya. "Nakalimutan mona ba ang kasabihan tungkol sa niyog? Mas marami raw langis na mapipiga sa niyog kaysa buko."Napahiyaw sila sa pagtawa."Hindi bale - di kasintalas ni Wak Katok ang mga mata ni Pak Hitam," sabad ni Sutan ."Nakita n'yo ba kung pa'no niya pagmasdan si Siti Rubiyah 'pag wala si Pak Hitam? Hinuhubarann'ya ito ng kanyang mga mata, higit pa r'on ang ginagawa niya sa kanyang isip, sabihin ko sa inyo, Sabagay, gusto ko ring gawin 'yon."Nagpalitan sila ng makahulugang tingin."Bata o gurang," sabi ni Sanip, pag nakakita ng seksing babae ang isang lalaki. Isang bagaylang ang nasa isip niya.""Hindi ako," sabi ni Buyung, "Okey siyang talaga, di ako sintapang n'yo. Takot ako kay PakHitam."Natawa kay Buyung ang tatlong may-asawang lalaki."Di ka pa binyagan at di mo panaiintidihan. Di ka pa nakakasiping sa isang babae, kundi'y di ka magsasalita nang ganyan. Wala ka pang alam sa bagay na'to," kampante silang nagpalitan ng tingin, pahagikgik na tawa kay Buyung na kulang pa ng karanasan. "Hintayin mong maikama si Zaitun, tapos maiintindihan mo ang lahat," sabi ni Sutan , patungo sa direksyon ni Buyung. Namula si Buyung. Alam nila ang tungkol kay Zaitun. Lalong natawa ang mga lalaki nang makita ang pamumula sa mukha ng bata nilang kaibigan."Siguro, bago ka sumiping kay Zaitun," sabi ni Talib," di masamang magpraktis ka muna kaySiti Rubiyah."Sa gitna ng alon ng tawanan, sumabad si Sutan, "ni hindi mo kailangan ang kama.""Gan'on talaga," sabi ni Sanip. "Gusto ng mtatandang lalaki ang batang asawa, at ganoon dinang matatandang babae. Ang nagpapabata sa kanila.""Anak ng - kahit mag-asawa ng batang babaeng tulad ni Siti Rubiyah. Nakapuna siya ngpagbabago sa kanilang kilos. Lantad masyado ang kanilang kunwa'y kawalang bahala , tuloy,ipinapakita nilang iba ang kanilang nadarama sa kanilang inaasal. Takot si Buyung na maaringnapupuna iyon ni Pak Hitam. Pero nitong nakaraang ilang buwan, kadalasa'y may sakit si Pak Hitam at napipirme sa kanyang kuwarto. Binibisita siya roon nina Pak Haji, Pak Katok, at Pak Balam, pero ang mga nakababatang lalaki ay pumapasok lang doon upang magbigay-galang at agad na lumalabas uli. Takot sila kay Pak Hitam at kailanma'y di sila mapakali sa harap nito. Pumapayat si Pak Hitam. Lubog ang kanyang mga mata, at halos puti na lahat ang kanyang bigote't balbas. Pero itim pa rin ang buhok, at kahit may-sakit, mukha pa rin itong mabalasik at nakakapanduro. May kung anong bagay ang angkin ng matibay na matandang lalaking ito ang nagbibigay-takot sa mga tao. Wala itong iniwan sa isang may-sakit na tigre na kahit masukol ay mabilis pa ring nakapagsasanib at nakamamatay.

Magbigay ng pangungusap na gagamitin ang salitang Nilisan?

Add your answer:

Ano ang ibig sabihin ng nilisan?

Ano ang kumintang?

Kaligirang pangkasaysayan ni Jose Rizal sa el filibusterismo?

Buod ng epikong Maragtas?

Lupain ng taglamig ni Rogelio?

Buod sa tigre tigre na salin ni mauro r avena?

Resources

Top Categories

Product

Company